دانلود گزارش کارآموزی کاج های مناسب کشت در استان تهران

کاج ها گروه بزرگی از سوزنی برگان هستند که کاشت آنها بعلت امتیازاتیکه دارند،هم از نظر پارک سازی و کاشت درختان درمیادین ،خیابانهای شهرها و هم از نظر جنگلکاری و ایجاد فضای سبز و تولید چوب حائز اهمیت بسیار است. جنس کاج ها(pinus) دارای بیش از 900 گونه و واریته و فرمهای جغرافیائی بسیار زیاد هستند.

با یک نظر اجمالی معلوم می شود که دستگاه طبیعی این درختان اکثراً در مناطقی از نیمکره شمالی کره زمین گسترده است که دارای آب و هوای معتدل گرم ونیمه خشک یا آب و هوای مدیترانه ای است.

این درختان بعلت دامنه وسیع بردباری می توانند در صورت وجود آبیاری،شرایط مناطق استپی  حتی نیمه بیابانی را نیز تحمل نمایند.

همیشه سبز بودن برگها،رویش نسبتا سریع بسیاری از گونه ها و واریته ها ، زیبائی شکل ظاهری آنها بویژه در جوانی قابلیت تولید چوب پر مصرف در صنایع، مقاومت زیاد در مقابل آلودگی هوا و از همه مهمتر، کم نیاز بودن این درختان ، امتیاز بسیار بزرگی برای استفاده از آنها در نقاط خشک ونیمه خشک بشمار می رود .

می دانیم که تهران ،پایتخت بزرگ ایران در دامنه جنوبی رشته کوههای البرزگسترده شده است و از

طرفی تحت اثرآب و هوای نیمه خشک دامنه های جنوبی البرز و از طرف دیگرتحت اثر آب و هوای خشک  و نیمه بیابانی حاشیه کویر مرکزی ایران است. که رویهمرفته یک حالت آب و هوای

استپی و قاره ای بسیار متغیر ،گاهی با بادهای شدید و گرد وخاک همراه است .  از نظر ارتفاع از سطح دریا قسمتهای 1100 متر و قسمتهای بلند تهران در شمیرانات حدود 1500 متر ارتفاع از سطح دریا بوده و جمعا 400 متر اختلاف ارتفاع در سطح شهر بزرگ تهران بنظر می رسد که از نظر محدودیت کاشت بسیاری از گونه های گیاهی تعیین کننده است .

ولی کاجها این اختلاف ارتفاع را بخوبی تحمل می کنند . بهر حال وقتی از کاشت سوزنی برگان در تهران صحبت بمیان می آید ،  در ردیف اول برخی از گونه های  مقاوم کاجها در جلو چشم کارشناسان جلوه گرمی شود . خاکهای موجود در اطراف تهران معمولا از ته نشین شدن خاکهای شسته شده از دامنه های جنوبی البرز که در دشت وسیعی بین دامنه های جنوبی البرز و برجستگی کم ارتفاع بین کهریزک و حسن آباد راه قم قرار گرفته است ، تشکیل شده دارای عمق مختلف که از طرف کوهستان بطرف دشت عمق آن افزایش می یابد ، و بافت بسیار متفاوت ، گاهی همراه با شن وقلوه سنگ درشت و گاهی دارای میزان درصد زیادی از خاک رس می باشد . برای چنین خاکهایی با بافت ناهمگن ، گروه کاجها با قدرت گسترش ریشه های قوی خود ،    بهترین درختان بشمار

 می آید . 

ویژگیهای عمده گیاهی گونه های کاج (جنس کاج pinus)

کاجها عموما از تیره pinaceaeهستند .

اندازه :

کاجها درختان چوبدهی هستند که بین آنها درختان کوتاه تا درختانی به ارتفاع حدود 30 تا 35 متر

 و قطر تنه حدود 80 تا 100 سانتی متر وجود دارد.

ریشه :

ریشه آنها عموما قوی ، منشعب و گسترده و با رشد سریع است .

ساقه و تنه :

ساقه آنها در جوانی مستقیم و تقریبا با ضریب شکلی (کاهش قطر ساقه از پایین تا بالا ) کم یا متوسط گاهی پوشیده از فلسهای زیبا در پیری دارای پوست کلفت و چوب پنبه ای شیردار برنگ قهوه ای مایل به آجری .

گرزن یا تاج درخت:

ابتدا بصورت باریک و مخلوطی در انتها ولی در سنین بالا کم کم گسترده و پهن می شود و گاهی حتی در برخی گونه ها چتری می شود.

شاخه ها:

شاخه ها دو نوع هستند. شاخه های بلند و شاخه های کوتاه. شاخه های بلند به جوانه ای ختم

می شود. در برخی از گونه ها شاخه ها افقی یا مشعلی و بسیار زیباست.

جوانه ها:

اکثراً مخروطی و پوشیده و از فلسهای قهوه ای مایل به خاکستری هستند.

برگها:

 سوزنی،کم و بیش بلند گاهی طول آنها تا 30 سانتی متر در گونه های مختلف در گروه های

5،3،2 تائی ، برنگ سبز روشن، سبز تیره، کبود، خاکستری، آبی، گاهی با پوشش مومی از یک غلاف بیرون آید.

برگچه ها:

علاوه بر برگها، برگچه های فلسی شکل، بی رنگ روی شاخه های بلند دیده می شود.

گلها:

 گلهای نر در سنبله ها(شاتونهای) کوتاه، انبوه و برنگ زرد تا قهوه ای، گلهای ماده مخروطی کوچک و بزرگ، باریک یا پهنی با فلسهای درشت چوبی، ابتدا سبز بعد قهوه ای کم و بیش تیره

که پس از تشکیل میوه، میوه ها در 1تا 3 سال می رسد.

میوه ها:

به شکل مخروطی با رنگ و ابعاد مختلف با فلسهای متفاوت که فلسها ابتدا روی محور اصلی بسته هستند ولی پس از رسیدن میوه فلسها باز شده و دانه ها آزاد می گردد. از میوه ها گاهی برای تشکیل دکورهای گیاهی خشک استفاده می شود.

دانه ها:

  معمولاًکوچک، با اندازه متفاوت، هر دانه دارای یک بال نسبتاًدراز و نازک و غشائی است که

  می تواند توسط آن به اطراف درخت پراکنده شود. دانه ها اکثراً دارای چربی قابل استخراج و    خوراکی و در برخی از گونه ها بصورت آجیل خوراکی است(مانند کاج چتری یا بادامی

 pinus pinea )  ) و چلغوره p.girardiana)) قوه نامیه دانه ها بسیار خوب است و اگر در    شرایط مناسب(هوای خنک وخشک) نگهداری شود تا 3 سال و بیشتر فوه نامیه خود را حفظ می کند.

چوب:

  چوب کاجها دارای صمغ قابل ملاحظه بوده، بدون نقش،  ساده،  برنگ سفید تا کرم با رگه های قهوه ای، دربرخی گونه ها چوب درون و چوب برون مشخص است، حلقه های رویش سالیانه مشخص است.

چوبیست نرم، نیمه سبک، نیمه سخت مناسب برای مصرف بصورت چوب برده در امور ساختمانی، صنایع خرده چوب و نؤوپان و کاغذ سازی و روکشهای لایه های میانه تخته- لائیها، گاهی برای

رویه نما جهت مبلهای آشپزخانه و اطاقهای کودکان، میز و نیمکت، در وپنجره و بسیاری از صنایع کوچک چوب، همچنین مناسب برای تهیه تیرهای نسبتاً کوتاه، پر گره جهت برق و تلفن وتلگراف و غیره جهت مصرف غالباً در بیرون شهرها.

نیاز اکولوژیکی: 

کاجها عموماً درختانی کم نیاز، مقاوم به تغییرات شدید درجه حرارت، مقاوم به تغییرات تابش نور،  مقاوم به خشکی و کم آبی ، مقاوم به باد (به استثنای برخی از گونه ها ییکه دارای چوبهای ترد و شکننده هستند .)

نسبتا سبک ، نرم ،خوش کار ،گاهی ترد و شکننده (برخی از گونه های آن از سنگینی برف آسیب دیده و می شکنند .) کاجها اکثرا درختان روشنایی پسندهستند . کاجها در صورتیکه انبوه کاشته شوند می توانند هرس طبیعی شوند و شاخه های زیرین خود را بتدریج از دست داده و تنه بلندی داشته باشند . از نظر شرایط خاک، کاجها بسیار کم نیاز بوده و معمولا در خاکهای خنثی و سنگلاخی

می توانند بخوبی برویند . در خاکهای عمیق سریعتر روییده و چوب همگنتر تشکیل میدهند . نسبت به تغییرات شرایط شیمیایی خاک زیاد حساس نیستند ولی در خاکهای گچی و آهکی نتیجه خوبی

 نمی دهند. در خاکهای کمی شور شرایط را تحمل می کنند. در خاکهای تالابی و همیشه خیس نباید آنها را کاشت. خاکهای شنی رسی خنثی برای این درختان بهترین هستند به شرط اینکه عمق خوبی هم داشته باشد. در خاکهای با آهک زیاد ، گوگردی، شور، گچی و... کاشتن کاجها صلاح نیست.

تکثیر:

ازدیاد کاجها به وسیله کاشت بذر صورت می گردد و ازدیاد غیر جنسی آنها به وسیله کاشت قلمه

یا پیوند یا خوابانیدن و غیره متداول نیست. بذر این درختان را می توان در نهالستان یا در کیسه های پلی اتیلن کاشت و وقتی نهال به بلندی معینی رسید و از خطر نابودی گذشت براحتی در زمین اصلی یا در پارکها و میادین و حاشیه خیابان ها و رافوژها وغیره جابجا نمود. باید توجه کرد که هنگام

کاشت بذر در کیسه پلی اتیلن، کیسه حتماً در قسمت پایین سوراخ هایی برای خروج مازاد آب داشته باشد تا ریشه آنها نپوسد . هر گاه بذر کاجها در فضای آزاد و در زمین بدون کیسه نایلونی کاشته شود، پس از بدست آمدن نهال ها کندن آنها از خاک و انتقال آنها به فاصله نزدیک بدون خاک

اطراف ریشه و در زمان کوتاه اشکالی نخواهد داشت. در صورتیکه نهالها بوسیله کامیون های روباز حمل شود،باید توجه کرد که ممکن است نهالهائیکهدرسطوح بالا قرار می گیرد و در معرض بر خورد با هوا هستند، در اثر بادزدگی خشک شوند، بنابراین شایسته است که روی ریشه آنها را بوسیله گونی خیس شده یا چادر بپوشانند.

کاربرد کاج ها در پارکها و درختکاری شهرها:

اکثر کاجها را می توان براحتی در پارکها بصورت تک درخت و درختان گروهی، کشت و از آنها بعنوان درخت زینتی،درخت سایه دار،درختان پشت نما و غیره استفاده نمود . همچنین کاجها در

بسیاری از موارد برای کاشت در میادین شهرها ، حاشیه خیابانها ییکه پیاده روهای وسیع دارند

و ساختمانهای آنها خیلی بلند و سایه افکن نیستند کاشت چه اگر آنها را در کنار پیاده روهای باریک و جلو ساختمانهای بلند بکارند ، درختان پس از بزرگ شدن به منظور رسیدن به نور بطرف قسمت سواره رو خیابان خم شده  مشکلاتی را بوجود می آورند . از کاجها برای کاشت در رافوژها بلوارها (مانند بلوار شهید چمران در تهران) نیز میتوان بخوبی استفاده کرد.

  برخی از کاجها مانند کاج معمولی (کاج تهران) که مدتها نسبتا طولانی است در تهران کاشته

 می شود ،آزمایش خود را از نظر سازگاری با شرایط اکولوژیکی تهران پس داده و موفق بیرون آمده اند و نشان داده اند که از آنها می توان براحتی در سطح تهران و اطراف آن استفاده نمود .

علاوه بر کاشت درون شهری ،از کاجها می توان برای جنگلداری و ایجاد فضای سبز وسیع تر نیز برای تامین هدفهای مختلف مانند ایجاد گردشگاه ها ، ایجاد پارکهای جنگلی ، کاشت درختان به منظور تولید چوب و غیره استفاده نمود .

فقط توصیه می شود که این درختان را در سطح شهرها بصورت ترکیب با درختان پهن برگ نکارند. زیرا:

اولاً : نیاز اکولوژیکی آنها با پهن برگان متفاوت است.

ثانیاً : کاجها درختان همیشه سبز و اکثر پهن برگ ان درختان خزائی هستند. کاشت آنها با هم بویژه در زمستان یک منظره ناموزونی را بوجود می آورد.

 گونه ها و واریته های مناسب کاجها جهت کاشت در تهران

بدون تردید تقریبا همه گونه های کاجها را می توان در سطوح کوچک در شرایط تهران کاشت و

 بامراقبت کافی نگهداری کرد ولی کاجها ییکه بنظر می رسد برای تولید در سطح وسیع و کاشت در سطح تهران بتوان از آنها استفاده کرد بشرح زیر می باشد :

1_کاج معمولی (کاج تهران ) Pinus  eldarica  Medv.                                

Pinus halepinsis  Mill.(1768) var . eldarica                                   

Pinus hierosomili  tana DUHAMEL . 1755                                   

E.Alepp pine            

F. Pin dAlep ,Pin de je rusalem .ِ

D . See kiefer .

گردشگاه طبیعی :

به احتمال قوی منشأ اصلی  کاج معمولی از قفقاز و از آذربایجان ایران می باشد . گرچه امروزه این گونه فقط بصورت کاشته شده در این مناطق بچشم می خورد ولی اخیرا سنگواره (فسیل) چوب آن که توسط یکی از کارکنان منابع طبیعی دانشگاه تهران در کرج ،از منطقه خسرو شاه نزدیک تبریز پیدا شده و به آن دانشکده آورده شده بود توسط نگارنده تشخیص داده شده است که احتمالا دال بر بومی بودن این کاج در منطقه آذربایجان ایران می باشد. سابقا معتقد بودند که این کاج بومی ایران نیست و از راه ناشناخته ای وارد ایران شده است . بهر حال جنگل کاری هایی از این گونه در نقاط مختلف ایران بویژه در شمال ایران و اطراف شهر های بزرگ آغاز شده است و در تهران و اطراف آن ، در مساحتهای چشم گیری به منظور درختکاریهای درون شهری استفاده شده است . به همین مناسبت نیز این کاج در بین عموم به کاج تهران موسوم شده است . درختان آن در اکثر نقاط و خیابانهای تهران وجود دارد . هم اکنون نمونه های کهنسال این گونه که بیش از70 سال عمر دارند

در پارک آزادگان افسریه تهران وجود دارد .

ویژگیهای گیاهی

کاج معمولی در تهران و اطراف آن به بلندی 12 تا 20 متر می رسد و قطر تنه آن به حدود 40 تا 50 سانتیمتر بالغ می باشد .

ریشه آن :

قوی ، قطور ، نیمه عمیق ، دارای ریشه های فرعی تنومند است .

شاخه ها :

تنومند ، منشعب و به رنگ قهوه ای مایل به آجری است . در جوانی بطور جانبی به تنه چسبیده اند . شاخه های جوان ابتدا سبز بعد خاکستری روشن و بدون کرک می باشد .

ساقه و تنه :

در جوانی نسبتا صاف و با پوست نازک برنگ خاکستری مایل به قهوه ای و در پیری استوانه ای ، پر گره و دارای پوست ضخیم چوب پنبه ای با شیار های عمیق برنگ قهوه ای مایل به آجری است  کج ومعوج می باشد .

در جواني نسبتا صاف و با پوست نازک برنگ خاکستري مايل به قهوه اي و در پيري استوانه اي ، پر گره و داراي پوست ضخيم چوب پنبه اي با شيار هاي عميق برنگ قهوه اي مايل به آجري است کج ومعوج مي باشد .

جوانه ها :

مخروطي و تخم مرغي و نوک پوشيده از فلسهاي قهوه اي گرد آلودمي باشد.

برگها :

2 تا 3 تائي در هر گره بوده و به طول 10 تا 15 سانتيمتر مي رسند. در جواني کمي گرد آلود بنظر مي رسند. برنگ سبز تيره مي باشد .

ميوه :

ميوه تخم مرغي، قهوه اي، بطول 5تا10 سانتي متر و بقطر 3 تا 5 سانتي مترمي باشد .

دانه ها :

دانه کوچک، تخم مرغي، ، بالدار،داراي يک بال نازک با قوه ناميه خوب و بادوام مي باشد.

استفاده از کاج معمولي(کاج تهران)

بطوريکه ملاحظه مي شود، درختان کاج معمولي فوق العاده روشنائي پسند هستند و نبايد آنها را در زير سايه درختان ديگر کاشت. و گرنه ساقه و تاج آنها کج شده و زيبائي خود را از دست مي دهد.

نياز اکولوژيکي :

گونه ايست کم نياز،نورپسند، با رشد سريع ، مناسب آب وهواي مديترانه اي و استپي نسبتاًخشک

نسبت به خشکي و کم آبي و سرما مقاوم است در مقابل آلودگي هوا و گرد و غبار نيز مقاومت آن نسبتاً مناسب است . دامنه تحمل آن از لحاظ شرايط آب و هوائي و تغييرات درجه حرارت وسيع است. ولي در رطوبت زياد کاشت آن کاملاً موفق نمي شود و مبتلا به آلودگيهاي قارچي مي گردد.

از لحاظ خاک بسيار کم نياز است و بويژه براي کاشت در اراضي سنگلاخ مناسب است ولي آنرا در خاکهائيکه بيش از حد گچي و آهکي هستند، نبايد کاشت. خاکهاي بسيار مرطوب و هميشه آبگير براي آنها مناسب نيست.

تا حد زيادي شوري خاک را تحمل مي کند. در روي خاکهاي نسبتاً شور محلّي بنام (کبوتر خان) نزديک کرمان که به همراه بيد کاشته شده بوده است، بسيار موفق بوده(طباطبائي، محمد، حجازي- رضا 1352 ) اين گونه را علاوه بر تهران در کليه نقاط ايران از شيراز تا شمال و از غرب ايران

تا حاشيه کوير مرکزي در اکثر شهرها با موفقيت کاشته اند. کاشت آن به همراه سوزني برگان

نا همگني مانند سرو خمره اي، سرو سيمين و غيره مناسب بنظر نمي رسد. در شمال ايران

( سواحل حوزه خزر ) از آن به منظور ايجاد باد شکن و ديوار سبز اطراف باغها نيز استفاده

مي نمايند. در باغهاي قديمي تهران بويژه در قلهک و شميرانات پايه هاي نسباً کهنسال آن ديده

مي شود.

براي ايجاد پوشش گياهي در اراضي برهنه تهران نيز کاشته شده است.

کاربرد :

از اين گونه براي کاشت در پارکها، ميادين، حاشيه خيابانها، رافوژ خيابانها، لچکي هاي راه ها، بصورت تک درخت زينتي بصورت گروه درختان جهت ايجاد پوشش گياهي در اراضي برهنه و ايجاد فضاي سبز و در جنگلکاريها مي توان استفاده نمود.

کاج سياه Pinus Laricia

Pinus nigra

تهران – بزرگراه شيخ فضل الله نوري – ورودي شهرک قدس

واريته ها: از اين گونه چند واريته بنامهاي زير را نام برده اند .

P-h.var. brevifolia ,variagata

ويک دورگ از آن بنام کاج دريايي Pinus Pinaster بدست آمده است .

2- کاج سياه Pinus laricio POIR (1804) =P . nigra Arnold 1784

نامهاي فارسي : کاج سياه ، کاج مشعلي ، کاج مطبق

سه واريته در ايران نام برده شده و کاشته مي شود ، بنام :

P. laricio var . Corsicana کاج قبرسي

P. laricio var. austriaca کاج اتريشي

P. laricio var . canariensis کاج سياه قناري

)تاحدودي مقاوم به خاکهاي آهکي( P. laricio var .calabricaکاج سنگلاخي

خواستگاه :

کاج سياه بومي کرانه هاي درياي مديترانه است و بعلت وسعت گسترشگاه خود داراي واريته ها

و فرمهاي جغرافيايي و دورگهاي بسيار است . در ترکيه، اتريش ، قبرس ، الجزاير و غيره

مي تواند به 40 تا 50 متر بلندي نيز برسد . قطر تنه آن تا بيش از 100سانتي متر مي رسد .

ويژگي هاي گياهي

درختان آن در اکثر نقاط و باغهاي تهران و اطراف تهران و کرج وجود دارد. در شمال ايران نيز فراوان است.

اندازه :

کاشت اين گونه در اطراف تهران نسبتاًجوان بوده و از 50 سال متجاوز نيست. رواج کاشت آن از ناحيه کرج متداول شده و در درختانيکه در اطراف تهران از اين گونه وجود دارد، هنوز ابعاد طبيعي خود را احراز نکرده اند. بلندترين آنها به 15 متر و قطورترين آنها بقطر حدود 35 سانتي متر ديده مي شود.

ريشه :

قوي، نيمه عميق با شاخه بندي نيرومند است.

گرزن :

در جواني مخروطي و در پيري نسبتاً گسترده و زيباست.

شاخه ها :

بويژه در جواني بصورت مطلق به ساقه اصلي چسبيده و داراي تقارن محوري يا شعاعي هستند و فاصله ميان گره هاي ساقه آن مشخص است.

شاخه ها در جواني پوشيده از فلسهاي طلائي رنگ زيبا و شفاف و جالب هستند. شاخه ها بصورت افقي بوده و انتهاي شاخه ها بصورت افراشته در آمده و لذا بنام کاج مشعلي ناميده شده است.

بلندي ميان گره ها بسته به شرايط رويشگاه فرق مي کند. در هر سال يک گره به طول ساقه افزوده مي شود. بطوري که مي توان از شمردن مقدار اين گره ها سن درخت را معلوم نمود.

ساقه :

ابتدا سبز و بعد پوشيده از فلسهاي بلند طلائي زيبا و نهايتاًداراي پوست چوب پنبه اي تيره مي باشد. و بطور مستقيم تا انتهاي درخت بالا مي رود.

جوانه ها :

جوانه انتهائي بسيار قوي و زود رشد است و جوانه هاي کناري نيز مخروطي و پوشيده از فلس

مي باشد. تخم مرغي و نوک تيز هستند برنگ قهوه اي مايل به قرمز ديده مي شوند و سپس تيره تر

شده به سياه متمايل مي گردند.

برگها :

دو تائي و بندرت سه تائي از يک غلاف بيرون آمده اند. بطول 10 تا 15 سانتي متر، در ابتدا سبز روشن شاد و سپس سبز تيره. مقطع برگها کاملاً گرد نيست و 4/3 دايره را اشغال مي کند .

گلها :

گلهاي نر و ماده هر دو در شاتون هاي (سنبله هاي ) قهوه اي کوتاهقرار دارد .

ميوه :

نيمه دم دار، تخم مرغي، کوتاه، کوچک، بطول 4 تا 8 سانتي متر، از فلسهاي کوتاه ابتدا برنگ سبز،

سپس برنگ زرد کدر يا شوکولاتي پوشيده شده و در 2 تا 3 سال مي رسد.

چوب :

همگن تر، پر ضلع تر، مقاوم تر از چوب کاج معمولي است. روي هم رفته سبک، نيمه سنگين، محکم و داراي کاربرد زياد است. مانند چوب کاج معمولي ترد و شکننده نيست و در مقابل فشار برف و باد مقاومت بيشتري نشان مي دهد (طباطبائي 48-1347) .

کاج سياه اتريش Pinus Laricio var. austriaca

=Pinus nigra var . austriaca

نياز اکولوژيکي :

درختي است کم نياز و مقاوم ، مقاومتر از کاج معمولي ريا، طالب آب وهواي مديترانه اي ، تحمل آب و هواي مناطق استپي و اطراف تهران را بخوبي دارد . سرما را تا 25-درجه سانتي گراد تحمل مي کند . رطوبت را بيش از کاج معمولي تحمل مي کند . دامنه بردباري آن رويهمرفته بيشتر از کاج معمولي است .

از نظر خاک ،کم نياز بوده و در خاکهاي خنثي بخوبي مي رويد . نياز آن کم و بيش شبيه کاج معمولي است . در خاکهاي عميق و حاصلخيز سريعتر و بهتر مي رويد . ولي در اراضي سنگلاخ و کم قدرت نيز موفق مي شود . اين کاجها غالبا در روي خاکهاي سيليسي مي رويند .

کاربرد :

در تزيينات و پارکها و رافوژها بيش از کاجهاي ديگر مورد پسند مي باشد . در ايران بنام کاج مشعلي يا کاندالابر معروف شده است و طرفداران زيادي دارد . در جواني جلوه خاصي و زيبايي چشمگيري دارد.

براي کاشت در پارکهاي بزرگ بصورت تک درخت در وسط چمن يا در خيابانها براي رافوژها مناسب است . کاشت آن در حاشيه خيابانها (بعلت افقي بودن شاخه ها و ايجاد مزاحمت )توصيه

نمي شود .

براي جنگلکاريها و ايجاد فضاي سبز بسيار مناسب است . اخير در سراوان نزديک رشت جنگلکاري وسيعي از آن بعمل آمده و موفق بوده است . اين گونه براي نقاط پر برف مانند شميران بهتر از کاج معمولي جواب مي دهد . چوب آن در صنايع زيادي کاربرد دارد . چوبيست زود رشد، همگن با صمغ کمتر از کاج معمولي ،داراي گره هاي کمتر از کاج معمولي و با الياف راست ، نيمه سبک ، نيمه سخت ،قابل استفاده در اکثر صنايع.

واريته ها :

اين گونه داراي واريته هاي بسيار زيادو فرمهاي بسيار زياد است مانند :

P . lairicio var . Pyramidatia , columnaris , pendula , pygmaea , prostrate aurea , variagata .

کاج بروسيا Pinus brutia TEN . 1831

E. Brutia pine

F. Pin de Brutia

D. Brutia Kiefer

خواستگاه:

اين گونه بومي مناطق کرانه درياي مديترانه و کشورهاي خاورميانه مي باشد . در حدود 20 سال است بذر آن توسط سازمان جنگلها و مراتع کشور به ايران نيز آورده شده است و در برخي از نهالستانهاي آن سازمان کاشته شده است . از آنجاييکه اين کاج کم و بيش شبيه کاج معمولي است ونياز اکولوژيکي آن با کاج معمولي تطبيق مي کند ، در کشور مورد توجه قرار گرفته است .

کاج کاشفي Pinus longifolia ROXB

E . Long leaf pine , chir pine

محل پيدايش :

اين گونه بومي دامنه هاي هيماليا در افغانستان ، پاکستان و هندوستان است که تقريبا حدود 80 سال پيش بذر آن توسط شخصي بنام کاشف السلطنه به ايران آورده شده و کاشته شده واين کاج بنام خود

او موسوم شده است . امروزه درختان بزرگ آن بصورت گروهي در پاسند بهشهر و نهالستان

کلاردشت و باغ تحقيقاتي نوشهر وجود دارد .

ويژگيهاي گياهي

اندازه :

بلندي :

اين درخت به 35تا 40 متر در رويشگاه اصلي بالغ مي شودولي درختاييکه در ايران وجود دارد ،هنوز به اين بلندي نرسيده اند. قطر تنه آن به حدود 100سانتيمتر و بيشتر مي رسد . اين گونه توليد صمغ زياد مي کند .

ريشه :

عميق ،نيرومند و منشعب بوده و ريشه هاي فرعي آن نيز قطور و تنومند هستند .

ساقه و تنه :

ساقه در جواني داراي پوست خاکستري مايل به سفيد يا کرم و نسبتا نازک و پوسته اي است . ولي در پيري داراي پوست چوب پنبه اي قهوه اي و شياردار مايل به کرم مي باشد . پوست ساقه آن داراي تانن مي باشد .

گرزن يا تاج درخت :

تاج درخت به شکل بسيار چشم گير و زيبا و کله قندي است و بويژه در صورتيکه اين درخت بصورت تک درخت کاشته شود شکل ويژه آن بسيار زيبا و شاد و دلپسند است .

شاخه ها :

شاخه هاي آن در جواني بصورت جانبي به ساقه يا تنه چسبيده و از گره هاي معيني بصورت تقارن محوري يا شعاعي مي رويند . شاخه ها در صورتيکه در سايه قرار گيرند هرس طبيعي شده و تنه برهنه مي گردد .

جوانه ها :

جوانه انتهائي قوي و تنومند است و جوانه هاي جانبي پوشيده از فلسهاي خاکستري مايل به قهوه اي ميباشد .

برگها :

برگهاي اين درخت جزء کاجهاي 5 برگي مي باشد يعني از هر غلاف 5 برگ نازک ،ظريف ،سبز

روشن و بلندي بيرون مي آيد . طول برگهاي آن به بيش از 30 سانتي متر مي رسد . برگها حالت ريزان و واژگون داشته ، بسيار شاد و زيبا هستند .

گلها :

گلهاي نر در شاتون ها يا سنبله هاي قهوه اي نسبتاً قطور و کوتاه و گلهاي ماده آن در مخروطهاي کوتاه و کم و بيش برنگ قرمز مي باشد.

ميوه :

ميوه اين کاج نسبتاً درشت، مخروطي با فلسهاي چوبي محکم، برنگ قرمز مايل به قهوه اي انتهاي

فلسهاي ميوه کمي گرد شده، فلسها پهن و محکم هستند. ميوه در 2 تا 3 سال مي رسد و پس از رسيدن فلسهاي آن باز شده و دانه ها آزاد ميگردد.

دانه :

دانه ها نسبتاً درشت بطول حدود 4 تا 5 ميليمتر و هر يک داراي يک بال بلند و نازک و غشائي است. قوه ناميه بذر ها بسيار خوب است . درختان بزرگي که در پاسند بهـشهـر و در کلاردشت و در نوشهـر از اين گونه وجود دارند به بذر نشسته اند و توليد بذر مي کنند.

نياز اکولوژيکي :

اين کاج يکي از کاجهاي با نياز متوسط و مقاوم بوده و نسبتاً ظريف است. طالب آب و هواي مديترانه اي است ولي در صورت وجود آبياري آب و هواي مناطق استپي و نسبتاً خشک مانند تهران را بخوبي تحمل مي کند. گونه ايست روشنائي پسند ولي نهالستان آن در ابتداي رويش بايد در يک محيط سايه و روشن باشد.

تصور ميرود که اين کاج براي منطفه شميرانات از ميدان ونک به بالا براي کاشت در پارکها، رافوژ خيابانها و بلوارها، لچکي هاي خيابانها، ميادين و غيره مخصوصاً بصورت تک درخت يا بصورت رديفي از درختان با فاصله نسبتاً زياد (که بتواند شکل ويژه خود را بگيرد ) بسيار جالب و زيبا و دلپسند باشد. اين کاج در مقابل سرما و خشکي نسبتاً مقاوم است و آفت زيادي ندارد.

تکثير :

تکثير اين کاج بوسيله کاشت بذر در نهالستان و بستر کاشت و در کيسه هاي پلاستيکي و باز کاشت نهالهاي 2 تا 3 ساله آن در زمين اصلي بسيار آسانست. نگارنده بذر آنرا از پاسند بهـشهـر جمع آوري و در مقياس کوچکي شخصاً ازدياد نموده است. خاکي که بذر اين کاج در آن کاشته مي شود، بايد سبک، قابل نفوذ، خوب زه کشي شده باشد و داراي رطوبت متعادل باشد. هر گاه رطوبت خاک بستر کاشت زياد باشد نهالهاي بسيار جوان اين کاج دچار قارچ فوزاريوم مي گردد و از بين ميرود.

کاربرد :

کاربرد اصلي اين کاج در تزئينات پارکها، خيابانها، رفوژها، ميادين شهـر، وسط چمن ها و غيره بصورت تک درخت است. البته در رويشگاه طبيعي خود اين درخت جزء درختان جنگلي چوبده بوده و براي جنگلکاريها از آن استفاده مي شود. در ايران نيز جنگلکاري با آن در نقاط شمالي ايران کاملاً ميسر است.

خواستگاه:

گونه ايست از کوه هاي آلپ اروپا با شکل کشيده. تا ارتفاع 2600 متر از سطح دريا مي رويد .

کاج کپه اي= کاج موگو= کاج مشهدي

ويژگيهاي گياهي

اندازه :

کاج پا کوتاهي است که ارتفاع آن 5/1 تا 2 گاهي تا 3 متر و قطر تاج آن تا 3 متر

مي رسد. بسيار انبوه و در هم مي رويد. بندرت شکل درختي بخود مي گيرد شکل ظاهري درخت تخم مرغي نامنظم و انبوه است.

ريشه :

نسبتاً کوچک با انشعابات زياد ريشه هاي فرعي ولي زياد عميق نيست. در کوهستانها تا عمق زياد فرورفته و در شکاف سنگها جاي مي گيرد.

ساقه و تنه :

تنه وساقه بسيار کوتاه مانده و پوشيده از شاخه هاي انبوه و بر گهاست و سطح ساقه معمولاً ديده نمي شود.

شاخه ها :

با زاويه تنگ به ساقه چسبيده و تعداد آنها زياد است و بطور انبوه مي رويند. شاخه ها با طول

نا برابر شاخچه ها افراشته .

جوانه ها :

کوچک، مخروطي پوشيده از برگ مي باشد.

برگها :

کوتاه، برنگ سبز تيره و جزء کاجهاي 3 برگي است . برگها در ميانه درخت درهم رفته است .

گلها :

معمولاً دير ظاهر مي شود ( در سنين بالا ) بصورت شاتون هاي نر و ماده جدامي باشد.

ميوه :

قرينه، تقريباً نشسته، تخم مرغي تا گرد در سال اول برنگ کبود تا بنفش. موقع رسيدن برنگ زرد يا قهوه اي تيره. فلسهاي ميوه در بيرون کوژ و در درون کاو مي باشند.

کاج کپه اي =کاج موگو = کاج مشهدي Pinus mugo pumilio ZENARI

=pinus pumilio REGEL =

=Pinus mugho

= Pinus Montana pumilio WILLK

در بخش باغباني دانشکده کشاورزي دانشگاه تهران در کرج

کاج کپه اي ،کاج توپي = کاج موگو = کاج مشهد ي Pinus mugo pumilio ZENARI

Pinus pumilio REGEL

Pinus mugho

Pinus Montana pomilio WILLK

در پارک بخش باغباني دانشکده کشاورزي دانشگاه تهران در کرج

دانه :

ريز و بالدار و داراي قوه ناميه خوب

نياز اکولوژيکي :

گونه ايست روشنائي پسند ،مقاوم به سرما ،مقاوم به خشکي که واريته ها و فرمهاي زيادي از آن بدست آمده است . در هر نوع خاک و حتي سنگلاخي بخوبي مي رويد .

کاربرد :

از اين گونه مي توان در فلاورباکسهاي بزرگ ،براي رافوژها ،در پارکها ،بصورت تک درخت در وسط چمن در لچگي ها و ميدين شهر و غيره بخوبي استفاده کرد .

چوب آن داراي ابعاد کوچک بوده و جالب نيست .

کاج زيبا Pinus excelsa Wall . (1822)

خواستگاه :

اين گونه بومي دامنه هاي هيمالياست،بذر آن توسط سازمان جنگلباني ايران حدود 30 تا 40 سال پيش بايران آورده شده و در نهالستانهاي آن سازمان کاشته شده است و امروزه پايه هائي از آن در نهالستان کلاردشت ، نوشهر،نهالستان شهر پشت و باغ تحقيقاتي جنگلها ،مراتع ، در پاسند بهشهر

و غيره کاشته شده است .

ويژگي هاي گياهي

اندازه :

کاجي است بزرگ که گرزن آن حجم زيادي را اشغال مي کند و رويهـمرفته در جواني داراي شکل

خمره اي است و بسيار زيباست. بلندي آن به 50 متر در رويشگاه اصلي ميرسد و قطر آن به بيش از 120 سانتي متر بالغ مي شود.

ريشه :

عميق و منشعـب مي باشد.

ساقه و تنه :

در جواني داراي پوست نازک قهوه اي مايل به خاکستري و در پيري خاکستري مايل به قهوه اي

و داراي پوست قطورتر و چوب پنبه اي بلندي ساقه و خود درخت در رويشگاه اصلي خود در دامنه هاي هيماليا به 20 تا 25 متر مي رسد ولي در ايران هنوز درختاني با اين ابعاد وجود ندارد. قطر تنه آن حداکثر به 80 سانتي متر بالغ مي شود.

شاخه ها :

هرس طبيعي نمي شوند و روي شاخه باقي مي مانند. شاخه ها کماني و افراشته در اطراف ساقه و بصورت جانبي به ساقي چسبيده اند. شاخه هاي جوان خيلي درشت و قطور قبلاً کبود رنگ، مومدار بعد برنگ خاکستري مايل به سبز درخشان و بالا خره برنگ خاکستري، صاف مي باشد .

جوانه ها :

جوانه ها داراي فلسهاي قهوه اي مايل به زرد قدري صورتي، داراي مژه هاي سفيد مي باشد .

برگها :

اين گونه جزء کاجهاي 5 برگي است و از هر غلاف، 5 برگ نيمه بلند بطول 12 تا15 گاهي تا 20 سانتي متر، به قطر 1 ميليمتر و آويزان وبرنگ سبز مايل به خاکستري بيرون مي آيد . برگها باريک ظريف و نرم بوده شکل کاکل وارونه بخود مي گيرند. برنگ سبز مايل به آبي وبه همين علت آنرا کاج گريان هيماليا نيِز مي نامند .