دانلود گزارش کارآموزی کنترل کیفیت و تولید محصولات داروئی بهداشتی در شرکت تولید دارو

تاریخچه

شرکت تولید‌دارو

در سال 1334 کارخانه تولید دارو در زمینی به مساحت حدود 78 هزار مترمربع زیربنا، با سرمایه‌ای معادل 20 میلیون ریال در جنوب فرودگاه مهرآباد ساخته شد. پس‌از نصب ماشین‌آلات مورد نیاز و صدور پروانه‌ای تأسیس و بهره‌برداری، قرار گرفت و در اردیبهشت ماه سال 1337 رسما افتتاح شد. فعالیت کارخانه ابتدا با 50 کارگر، کارمند و تکنسین و دکتر داروساز به‌ تهیه25 قلم محصولات به صورت آمپول پنی‌سیلین، قطره و سوسپانسیون و چند قلم دیگر از فرآورده های بهداشتی اشتغال داشتند، آغاز شد.  

گسترش فعالیت  

دو سال پس از بهره‌برداری از کارخانه با توجه به تولید مقدار بیشتری از محصولات دارویی و به منظور جلوگیری از آلودگی آنها در جریان واحد ایجاد تخصص و رعایت استانداردهای بین‌المللی در امر داروسازی به واحد آرایشی و بهداشتی این شرکت از واحد دارویی آن جدا شدو در همین هنگام با انعقاد قراردادهایی با شرکت‌های بین‌المللی مانند اینگرااینگهم آلمان که از تشکیلات تحقیقاتی وسیعی برخوردار و همچنین از بنیان‌گذاران صنعت نوین داروسازی در اروپا به شمار می‌آید، تولید دارو و فعالیت وسیع خود را آغاز کرد. به این ترتیب شرکت با تهیه فرآورده‌ای جدید قلبی، عروقی، آنتی‌اسپاسمودیک چهار هاضمه‌ای به صورت دراژه، آمپول، شیاف و عرضه آنها به جامعه پزشکی و استفاده بیماران از انها توانست به موفقیت‌های شایان دست یابد.      

توسعه آزمایشگاه  

همزمان با گسترش فعالیت های یکی از هد فهای مهم شرکت که توسعه آزمایشگاه کنترل آن بود برآورده شد و این ازمایشگاه به دستگاههای مدرن و افراد کارآموزده مجهز شد. در حال حاضر ساختمان مجهز و مدرن کنترل تولید دارو در حدود 1300 وسعت دارد تعداد زیادی از متخصصان که شمار آنان به پیش از یکصد نفر می‌رسد درآن مشغول کارند و در حال حاضر آزمایشگاه تولید دارو که یکی از مجهزترین آزمایشگاههای کشور به شمار می‌رود دارای سه بخش عمده به شرح زیر است. 

کنترل و آنالیز  

بخش کنترل و آنالیز و مواد اولیه و محصولات آماده طبق استانداردهای بین‌المللی و فارمه کپه های B. P وUSP تحقیقات کاربردی. بخش تحقیقات کاربردی و فرمولاسیون دارویی و آرایشی بهداشتی برای امکان استفاده از مواد اولیه در اشکال دارویی، آرایشی و بهداشتی.       ‌     

تحقیقات پایه

بخش تحقیقات پایه که متخصصان آن روی امکان سنتز مواد اولیه دارویی مطالعه و تحقیق می‌کنند. بخش تحقیقات پایه آزمایشگاه در سال 1362 تأسیس وشروع به کارکرده است. هدف از تاسیس‌آن سنتزمواد‌ اولیه دارویی‌مورد نیاز شرکت و فروش مازاد آن به دیگر کارخانه‌های داروسازی بوده است. در سال 2369 نیز یک پایلوت با خط بری و سنتز مواد اولیه خریداری و نصب شد که این پایلوت در آینده نزدیک پس از بهره برداری به بازدهی خواهی رسید.

محصولات شرکت

شرکت تولید داروکه وابسته به سرمایه‌گذاری البرز است تحت پوشش بنیاد 15 خرداد تا کنون با حدود 1200  نفر از کار‌کنان، متخصصان ماهر و نیمه ماهر خود در محلی با 45 هزار متر‌مربع‌ زیربنا، حدود 85 قلم ژنریک را با استانداردهای بین‌المللی تهیه و به بازار مصرف عرضه می‌کنند. در بخش آرایشی و بهداشتی تولید دارو در حال حاضر حدود 50 قلم کالا مانند شامپوهای معمولی و تخصصی، خمیردندان‌های مختلف، تقویت‌کننده مو، آنتی‌سپتیک‌ها، رنگ‌های مو وکرم‌های مختلف تخصصی دربخش دیگرآن داروهای دامی و مکمل های غذایی دامی تهیه می‌شود. هدف کارکنان متخصصین تولید دارو، عرضه محصولاتی با کیفیت بالا و قیمت مناسب در عرصه بین‌المللی و داخل کشور است. 

محصولات دارویی

آموکسی سیلین کپسول 250 میلی                     آمپی سیلین کپسول 250 میلی

آموکسی سیلین کپسول 500 میلی                     آمپ سیلین کپسول 500 میلی

آموکسی سیلین شربت 125 میلی(5/2 گرم)        آموکسی سیلین شربت 250 میلی(5 گرمی) 

آمپی سیلین شربت 250 میلی (5 گرمی)             آمپی سیلین شربت 125 میلی(5/2 گرمی)

آلمینیوم ام. جی. اس. سوسپانسون 240 میلی           آلمینیوم ام. جی. اس. قرص

آ. اس. آ قرص 100 میلی گرم                            آتنولول قرصی پوششدار

ایزو سور باید دی نیترات 5 میلی                         ایزوسور باید دی نیترات 10 میلی   

اکسازپام قرص 10 میلی                                   ایزوکوپرین قرص

ا. س. ا قرص دو لایه                                      اکسپکتورانت شربت 60 میلی 

ایندومتاسین شیاف 100 میلی گرمی                     استامینوفن الگریز 60 میلی 

استامینوفن قطره 15 میلی                                 برم هگزین الگریز 60 میلی 

برم هگزین آمپول 2 میلی                                  برم هگزین  قرص 8 میلی گرمی 

بیزاکودیل شیاف اطفال                      بیزکودیل شیاف بالغین 

پروپرانولول قرص 40 میلی گرمی         پنتازوسین آمپول 1 میلی 

ترمور آب پماد 19 گرمی                   ترمورب پماد 38 گرمی 

دیسوپیرامید کپسول 100 میلی گرمی       دیسوپیرامید کپسول 150 میلی گرمی  

دهان‌ شویه ستیل‌پیریدینیوم‌کلراید قطره 30 میلی        دی متیکون قطره سیمیتیکون‌) 30 میلی  

ای سیکلومین دراژه                                          ای سیکلومیلین الگزیر 60 میلی

ای سیکلو آمپول 2 میلی                                      دکسترومتور فان شربت 60 میلی   

دکسترومتورفان قطره 15 میلی                              دی پیریدامون دراژه 15 میلی گرمی  

دی پیریه امون دراژه 15 میلی گرمی                       دی پیریه امون دراژه 15 میلی گرمی 

سیمفیبریت کپسول                                            سرماخوردگی قرص   

سیتی کولین آمپول 2 میلی                                    سولفاستامید قطره 10%10 میلی  

سولفاستامید قطره 20%10 میلی                             فنوباربیتال شربت 60 میلی  

قلم بینی احتقان 1 میلی                                      کلوبوتینول دراژه        

گلوبوتینول قطره 15 میلی                                   کلونیدین قرص 

گایافنزین شربت 60 میلی                                   لاکتوز شربت 240 میلی 

محلول شستشوی چشم                                      مانتول ویتامنی با آن قطره   

متاپروترونول قرص                                           نالوکسان آمپول     

نیفیدیپین قرص پوششدرا                                    ویتامین آ دراژه    

ویتمین آ + د پماد 30 گرمی                                 هیدروکسید منیزیم 8%  

هیوسین ان بوتیل بروماید دراژه                             هیوسین ان بوتیل بروماید شیاف بالغین 

هیوسین ان بوتیل بروماید شیاف اطفال                     پماد سوختگی 30 گرمی  

ویتامین ث پودر                                                متاپروترتول آمپول 1 میلی  

محصولات بهداشتی

کلدکرم 5/28 گرمی افسون                                   کلد کرم 48 گرمی افسون        

کرم محافظ دست افسون                                      به‌به خوشبو کننده هوا  

محلول ضد عفونی کننده اوج                                 کرم نیوا 60 گرمی 

کرم افشان برای موهای خشک                             کرم افشان برای موهای چرب و خشک 

کرم موبر پرند                                                   کرم آتریکس   

شامپو بچه پاوه                                                  شامپو بچه سدر پاوه 

شامپو بالشتی 10 گرمی پاوه                                   کرم سفید‌کننده هیدروکینون 101

خمیردندان 80 گرمی درخشان                                خمیردندان 50 گرمی پاوه  

خمیر دندان 80 گرمی پاوه                                     خمیر دندان 50 گرمی نعنایی پاوه   

وازلین بهداشتی پاوه                                             مسواک پاوه    

شامپو 200 گرمی افشان                                         شامپو تخم مرغی 200 گرمی افشان  

شامپو سبز 145 گرمی افشان                                    نرم‌کننده موی افشان بزر 

کرم افشان برای موهای خشک                                      کرم افشان برای موهای چرب 

کرم توپی 101                                                         کرم 60 گرمی 101 

کرم مرطوب‌کننده 101                                               کرم شب 101    

کرم 150 گرمی 101                                                  کرم صورت و زیر چشم 

شیر پاک‌کن 101                                                      کرم سفید کننده هیدروکنون 101       

کرم پودر مایع 101                                                   رنگ موی افسون  

رنگ موی افشان                                                      شامپو رنگ موی افسون 

قرص اکسیژه‌ نتا500 عددی                                         ادکلن 120 سی‌سی101  

کرم نیوا 150 گرمی                                                   خمیردندان 50 گرمی درخشان                    

خمیردندان 80 گرمی نعناعی پاوه                                   ادکلن 100 سی‌سی 101

آشنایی با دارو

تعریف دارو

دارو به ماده‌ای اطلاق می‌شود که برای بهبود درمان و یا جلوگیری از ابتلا به بیماری تجویز می‌گردد و یا به عبارت دیگر جسمی است غیر از مواد غذایی که در اعمال فیزیولوژی بدن موثر بوده و کتاب‌هارسمی داروسازی یا مزنومر‌های دارویی آن را پذیرفته‌اند. همچنین دارو می‌تواند با تغییراتی که در بدن ایجاد می‌کند1 بروز بیماری پیشگیری می‌کند مانند واکسن آنتی‌بیوتیک (برای ورود به مناطق آلوده ) هورمون‌ها یا جانشین مواد درونزا 2- موجب درمان بیماری می‌شود مانند اکثر دارو‌ها.

تاریخ مربوطه به محصولات دارویی 

در بهیه مصرف فرآورده ‌های دارویی عموما چهار نوع تاریخ که جداگانه و دارای استفاده اختصاصی است به کار گرفته می‌شود:

تاریخ ساخت  Date Of Mnufactore

 تاریخ انقضاء مصرف  Exapiration Pate

 مدت تضمین  uarantee Time G

مدت پایداری Shelf  Life

تاریخ ساخت

زمانی که فرآورده دارویی تهیه می‌گردد را تاریخ ساخت می‌نامند. این تاریخ عموما روی برچسب مواد دارویی با مبدا بیولوژی و یا برخی ار آنتیبیوتیکها ذکر می‌گردد.

 انقضای تاریخ مصرف

قدرت تاثیر (Ptence) اغلب آنتی بیوتیکها به مرور زمان کاهش می‌یابد. محصول غیر قابل مصرف خواهد بود بنابراین تاریخی که استفاده از فرآورده دارویی آنتی بیوتیک را منع می‌نماید انقضای تاریخ مصرف می‌نامند. مدت قابلیت مصرف مواد اولیه اکسپیان در حفظ قدرت تاثیر آنتی بیوتیک بسیار موثر است بنابراین انقضای تاریخ مصرف مواد اولیه آنتی‌بیوتیکها را نمی‌توان مستقیما روی بر چسب برخی از فرآورده‌های دارویی اسپیالیته ذکر نمود.

مدت پایداری

در لابراتوار داروسازی مکانی برای تعیین مدت وجود دارد. بدین ترتیب که نمونه‌های از سری‌های مختلف فرآورده‌های دارویی تا مدت معینی با ذکر مشخصات کامل آنها در محل مخصوص نگهداری نمایند. این فاصله مدت را مدت پایداری می‌نامند. این مدت در انواع فرآورده‌های دارویی متفاوت است. پس از اتمام مدت لابراتور سازنده هیچگونه مسئولیتی در قبال فساد، کاهش ماده موثر و یا تغییر رنگ و تغییر رنگ و تغییر شکل محصول دارویی قبول نمی‌نمایند.

کنترل مواد اولیه و اجازه استفاده در تولید:

در این مرحله باید حداکثر کنترل روی مواد شیمیایی اعمال می‌شود. و کنترل‌ها و نتایج بستگی کامل به نحوه نمونه برداری دارد. چون نتایج حاصله باید از دقت بالایی برخودار باشند و این دقت به صحت نمونه برداری بستگی دارد.

کنترل ها عبارتند از:

1 بررسی و کنترل تغییرات در ووزن مخصوص

2 زمان باز شدن، مدت و میزان انحلال جامدات دارویی

3 یکنواختی و همگونی مخلوط تشکیل دهنده محصول

4- شفافیت و کامل بودن PH  در حلال‌ها

کنترل‌ها درحین ساخت:

1 کنترل هاییکه د رطول عملیات تولید انجام می‌شود.

2 کنترل‌هایی که قبل از مراحل بعدی تولید تا ترخیص کار به انجام می‌گیرد.

جدول‌های ثبت و کنترل باید موارد زیر را شامل شود:

نام و شماره فرآورده

 شماره بچ یا سری Batch number) )

 برنامه نمونه برداری

شماره ظرف محصول در حین ساخت و نمونه برداری

تاریخ نمونه برداری

نام آزمایش کننده

نام اپراتور

ویژگیها یا پارامترهای مورد آزمایش‌ 

اشکال داروییPharmaceutical Dosage Forms   

داروها به اشکال مختلف وجود دارند که در زیر آنها را طبقه‌بندی کرده‌اند.

قرص

خوراکی

بلعیدنی

جویدنی

جوشان

زیرزبانی

زیرپوشه M.C

آهسته رهش S.R

چند لایه M.L

غیرخوراکی

واژینال

مصرف خارجی

کپسول

نرم

سخت

ساده

آهسته رهش S.R

استنشاق

جامد

Salid

Dosage

Form   

بلعیدنی

زیرزبانی

پرل Perl

خوراکی

تزریقی

موضعی

پودر

               گرانول – کریستال-شیاف-قلم

پماد

کرم

واژینال

جلدی

مایع

Liguid

Dosage

Form

تک فازی

محلول

قطره خوراکی-موضعی

دهان شویه

غرغره

روغن های نزلر(اسانس)

خوراکی شربت

تزریقی کم حجم(کم دوام-پردوام) حجیم

موضعی

سوسپانسیون خوراکی، موضعی-تزریقی

شربت خوراکی، موضعی

لوسین

امولسیون

آئروسل

دوفازی

ژل Dosage Form

واژینال

جلدی

نیمه جامد

Senir-solid

روغن های پایه

 
مراحل تولید

بخش های مهم تولیدات دارویی عبارتند از: 

1 بخش تهیه پودر گرانول خوراکی و استعمال خوراکی

2 بخش تهیه پودر قرص یک لایه و دو لایه – قرص‌های آنتی بیوتیک دار

3 بخش قرص های روکش دارد که به طور کلی بخش دراژه سازی نامیده می‌شود.

4 بخش تهیه کپسول ژلاتین سخت و نرم

‌5 بخش داروهای نیمه مایع مانند کرم و پماد

6 بخش اوول و شیاف

7 بخش تهیه مایعات به استعمال خارجی استریل شده که شامل محصولات چشم، گوش و بینی و نیمه مایع های استریل داخلی شامل داروهای تزریقی.

8 بخش تهیه مایعات غیر استریل و داروهای خوراکی و محلول‌های استعمال خارجی و افشان ها    

9‌ بخش تهیه پودرهاب استریل تزریقی پنیسیلین. 

بخش تهیه پودر گرانول غیر استیل

 پودر های خوراکی ونیز گرانول قرصها در این بخش ساخته می‌شوند لذا کارخانجاتی که پودر شیشه یا در ساشه پر می‌کنند ویا دارای بخش قرص و کپسول دراژه هستند. باید یک محل مناسب را جهت تولید پودر گرانول در نظر بگیرند. پودرهای آنتی‌بیوتیک باید در بخش اختصاصی خود تهیه شده و جهت تهیه پودر گرانول آنها نمی‌توان از بخش پودر گرانول‌سازی عمومی و لابراتور استفاده کرد. گرانول‌ها، حلب های بسیار کوچک محتوی مواد مؤثر خیلی قوی هستند. وزن آنها معمولا از حب کمتر در حدود 5/.تا 6./. گرم است و موادی بی اثری که در تهیه گرانول‌ها بکار می‌رود عبارتند از : گرد ، لاکتوز، سمغ عربی و شربت است. اصولا مراحل تهیه پودر عبارتند از : توزین، آسیاب کردن، الک کردن، مخلوط کردن ودر صورت لزوم خشک‌کردن لذا باید وسایل این مراحل در بخش پودر موجود باشد. توزین اکثرا در اتاق توزین انجام می‌گیرد ولی توزین و. کنترل دباره در بخش می‌باشد. لذا ترازوها‌، آسیاب، الک‌های دارویی و مخلوط کنهای در بسته باید در محل مناسب قرار بگیرند. اسیاب ها باید داری سیستم مدار بسته بوده و دهانه تخلیه انها طوری باشد که ذرات در هوا منتشر ننمانید. الک های دارویی (Miesh Scaeens ) واژه‌ای برچسب مشخصات الک بوده و باید در کمد نگهداری شود و بعد از مصرف شسته و خشک می‌گردند. اختلاف باید در مخلوط‌کن مناسب و زمان طبق دستور‌کار باشد. پودر‌ها راباید بعد از مخلوط کن مناسب باشد و بعد از مخلوط کردن خشک و بسته بندی نمایند، از مشخصات این بخش تهیه قوی می‌باشد که باید دارای دریچه‌های ورود و خروج هوا باشد. کانالهای ورود هوا معمولا در بالا و مکند ها در اطراف ماشین آلات و در نقاط پر گردو غبار هستند. جهت کاهش ذرات هوا افراد در بخش باید پودرها را در کسه یا ظرف در بسته تحویل و به آرامی آنها را در ماشین (آسیاب و بهم زن) خالی نمایند و در نقاطی که گرد و غبار است دستگاههای مکنده و جاذب قرار دهند. برای ساخت گرانول ابتدا پودر تهیه کرده و سپس آن را به صورت گرانول در می‌آورند که ممکن است به صورت گرانول بسته بندی شود و با جهت قرص و کپسول یا دراژه به بخش مربوطه ارسال گردد.

گرانول سازی             

اصولا مراحل تهیه یک پودر عبارت است از: توزین، آسیاب کردن ، الک کرن، مخلوط کردن و در صورت لزوم خشک کردن، لذا باید وسایل این مراحل در بخش پودر موجود باشد. توزین معمولاً در اتاق توزین انجام می‌گیرد ولی توزین و کنترل دوباره در بخش می‌باشد. لذا ترازوها، آسیاب‌، الکهای دارویی و مخلوط کنهای در بسته باید در محل مناسب قرار بگیرند. آسیاب ها باید داری سیستم مداربسته بوده و دهانه تخلیه آنها طوری باشد که ذرات در هوا منتشر ننمانید. الکهای دارویی(Miesh Screens) واژه‌ای بر چسب مشخصات شامل نمره الک بوده و باید در کمد نگهداری شود و بعد از مصرف بلافاصله شسته و خشک گردند. اختلاف باید در مخلوط کردن خشک و بعد بسته بندی نمایند، از مشخصات این بخش تهیه قوی می‌باشد که باید دارای دریچه‌های ورود و خروج هوا باشد. کانالهای و ورود هوا معمولا در بالا و مکنده‌ها در اطراف ماشین آلات و در نقاط پرگردو غبار هستند. جهت کاهش ذرات هوا افراد در تخش باید پودرها را در کیسه یا ظرف در بسته تحویل و به آرامی آنها را در ماشین (آسیاب و بهم‌زن) خالی نمایند و در نقاطی که گرد و غبار است دستگاههای مکنده و جاذب قرار دهند. برای ساخت گرانول ابتدا پودر تهیه کرده و سپس آن را به صورت گرانول در می‌آورند که ممکن است به صورت گرانول بسته بیدی شود و ا جهت قرص و کپسول با دراژه به بخش مربوطه ارسال گردد.

پودر هاي خوراكي ونيز گرانول قرصها در اين بخش ساخته مي‌شوند لذا كارخانجاتي كه پودر شيشه يا در ساشه پر مي‌كنند ويا داراي بخش قرص و كپسول دراژه هستند. بايد يك محل مناسب را جهت توليد پودر گرانول در نظر بگيرند. پودرهاي آنتي‌بيوتيك بايد در بخش اختصاصي خود تهيه شده و جهت تهيه پودر گرانول آنها نمي‌توان از بخش پودر گرانول‌سازي عمومي و لابراتور استفاده كرد. گرانول‌ها، حلب هاي بسيار كوچك محتوي مواد مؤثر خيلي قوي هستند. وزن آنها معمولا از حب كمتر در حدود 5/.تا 6./. گرم است و موادي بي اثري كه در تهيه گرانول‌ها بكار مي‌رود عبارتند از : گرد ، لاكتوز، سمغ عربي و شربت است. اصولا مراحل تهيه پودر عبارتند از : توزين، آسياب كردن، الك كردن، مخلوط كردن ودر صورت لزوم خشك‌كردن لذا بايد وسايل اين مراحل در بخش پودر موجود باشد. توزين اكثرا در اتاق توزين انجام مي‌گيرد ولي توزين و. كنترل دباره در بخش مي‌باشد. لذا ترازوها‌، آسياب، الك‌هاي دارويي و مخلوط كنهاي در بسته بايد در محل مناسب قرار بگيرند. اسياب ها بايد داري سيستم مدار بسته بوده و دهانه تخليه انها طوري باشد كه ذرات در هوا منتشر ننمانيد. الك هاي دارويي (Miesh Scaeens ) واژه‌اي برچسب مشخصات الك بوده و بايد در كمد نگهداري شود و بعد از مصرف شسته و خشك مي‌گردند. اختلاف بايد در مخلوط‌كن مناسب و زمان طبق دستور‌كار باشد. پودر‌ها رابايد بعد از مخلوط كن مناسب باشد و بعد از مخلوط كردن خشك و بسته بندي نمايند، از مشخصات اين بخش تهيه قوي مي‌باشد كه بايد داراي دريچه‌هاي ورود و خروج هوا باشد. كانالهاي ورود هوا معمولا در بالا و مكند ها در اطراف ماشين آلات و در نقاط پر گردو غبار هستند. جهت كاهش ذرات هوا افراد در بخش بايد پودرها را در كسه يا ظرف در بسته تحويل و به آرامي آنها را در ماشين (آسياب و بهم زن) خالي نمايند و در نقاطي كه گرد و غبار است دستگاههاي مكنده و جاذب قرار دهند. براي ساخت گرانول ابتدا پودر تهيه كرده و سپس آن را به صورت گرانول در مي‌آورند كه ممكن است به صورت گرانول بسته بندي شود و با جهت قرص و كپسول يا دراژه به بخش مربوطه ارسال گردد.

گرانول سازي

اصولا مراحل تهيه يك پودر عبارت است از: توزين، آسياب كردن ، الك كرن، مخلوط كردن و در صورت لزوم خشك كردن، لذا بايد وسايل اين مراحل در بخش پودر موجود باشد. توزين معمولاً در اتاق توزين انجام مي‌گيرد ولي توزين و كنترل دوباره در بخش مي‌باشد. لذا ترازوها، آسياب‌، الكهاي دارويي و مخلوط كنهاي در بسته بايد در محل مناسب قرار بگيرند. آسياب ها بايد داري سيستم مداربسته بوده و دهانه تخليه آنها طوري باشد كه ذرات در هوا منتشر ننمانيد. الكهاي دارويي(Miesh Screens) واژه‌اي بر چسب مشخصات شامل نمره الك بوده و بايد در كمد نگهداري شود و بعد از مصرف بلافاصله شسته و خشك گردند. اختلاف بايد در مخلوط كردن خشك و بعد بسته بندي نمايند، از مشخصات اين بخش تهيه قوي مي‌باشد كه بايد داراي دريچه‌هاي ورود و خروج هوا باشد. كانالهاي و ورود هوا معمولا در بالا و مكنده‌ها در اطراف ماشين آلات و در نقاط پرگردو غبار هستند. جهت كاهش ذرات هوا افراد در تخش بايد پودرها را در كيسه يا ظرف در بسته تحويل و به آرامي آنها را در ماشين (آسياب و بهم‌زن) خالي نمايند و در نقاطي كه گرد و غبار است دستگاههاي مكنده و جاذب قرار دهند. براي ساخت گرانول ابتدا پودر تهيه كرده و سپس آن را به صورت گرانول در مي‌آورند كه ممكن است به صورت گرانول بسته بيدي شود و ا جهت قرص و كپسول با دراژه به بخش مربوطه ارسال گردد.

مراحل ساخت گرانول عبارت است از:

1ـ تهيه پودر ساده يا مخلوط

2ـ خمير كردن به وسيله خميركن برقي

3ـ عبور از دستگاه گرانولاتور

4ـ خشك كردن

5ـ الك كردن گرانول در صورت لزوم

6ـ تكميل و مخلوط كردن مجدد در صورت لزوم

خميركن ها اگر اتوماتيك بوده و حلال خميركننده به وسيله اسپري حلال و محلول كوشش بوسيله اسپري اتوماتيك و يا دستي وسط دهانه ديگ انجام مي شود وارد مخلوط كن شود و يا خميركن هاي نيمه اتوماتيك با دست حلال را روي مخلوط اسپري مي‌نمايند ارجحيت دارد و اگر از دستگاههايي كه خمير كردن و گرانول سازي و خشك كردن را توام انجام دهد استفاده گردد، نتيجه‌كار بهتراست. خشك كردن‌ها نيز در كيفيت گرانول و محصول بعدي تاثير زيادي دارد. بايد در خشك كردن دقت نمايند كه درجه حرارت مناسب جهت خشك كردن كه به كار رود تا:

1ـ مواد دارويي فاسد و ذوب نشوند

2ـ زمان خشك كردن به حداقل برسد

كنترل پودرها و گرانول خوراكي

1ـ كنترل وضع ظاهري و اندازه ذارت

2ـ تعيين درصد رطوبت

3ـ تعيين مقدار و كنترل يكنواختي به اندازه 10 نمونه از 10 محل متفاوت

4- بررسي درجه جريان پودر و كنترل وزن مخصوص

5ـ كنترل اختلاف اوزان هر 15 دقيقه يك بار

6ـ كنترل انحلال يا وضعيت مخلوط شدن با آب

7ـ كنترل بسته بندي

نام ماشين‌ هاي گرانول سازي

1ـ ماشين غبارزدايي از قرص و كپسول

2ـ مخلوط كن

3ـ دستگاه كلات(خشك كردن فلوشيدير)

بخش گرانول شامل 2 قسمت است:

تهيه گرانولاسيون

بسته بندي

تهيه گرانولاسيون

1ـ اختلاط اوليه موادموثر و مواد جانبي اين اختلاط در Beliender دو جهت افقي و عمودي انجام مي‌شود.

2ـ سپس بايد Belienderها كه بهتر است محلول در آب باشند مثل P.V.P با نشاسته به مخلوط اضافه شود سپس اين توره غنات را در سيني پخش مي‌كنند.

3ـ سپس خشك كردن در كوره انجام مي گيرد و زمان حرارت لازم متفاوت مي‌باشند.

4ـ خروج از كوره توده‌اي شامل مواد اوليه+ جانبي+ مواد چسبنده مي‌باشند.

5ـ سپس آن را الك مي‌كنند و براي Sizing داخل حفره مي‌ريزند. الك ها چكش‌هايي دارند كه تكه ها را خرد كرده و هر چه سوراخ ريزتر باشد گرانول ريزتر است.(اگر برقي باشد) حال گرانول ها تهيه شده است مواد جانبي ديگر مانند Labricant موارد چسبنده خشك را اضافه مي‌كنيم ( چون بعضي مواقع مواد خوب به هم نمي‌چسبد پس بازكننده هم اضافه مي‌شود). حاصل گرانول آماده پرس مي‌شود و وارد قسمت قرص‌سازي (Lobleoge) مي‌شود. در گرانول‌سازي Belender به شكل V هم هست كه براي پودرO.R.S استفاده مي‌شوند وبراي انتقال از مواد مكنده استفاده مي‌شوند (چون دستكاه بزرگ است). و در مورد O.R.S ابتدا نمكها را به صورت سنگ آسياب مي‌كنند اول الك كرده و بعد داخل بلندر مي‌ريزيند.

اصول اساسي توليد قرص

قرص ها فرآورده هاي دارويي جامدي هستند كه از شكل پذيري فرمولاسين هاي حاوي مواد موثر دارويي و كناري به دست مي‌آيند. اصطلاح قرص معمولا به صورت بدون روكش آن كه از راه دهان مصرف مي‌شود، اطلاق مي‌گردد. قرص‌ها به اشكال وا بعاد مختلفي توصيه مي‌شوند زيرا ظاهري مناسب داشته، نحوه مصرفشان آسان بوده و توليدشان نسبت به ساير اشكال دارويي ارزانتر تمام مي‌شود. به علاوه از نظر مصرف و مقدار خوراك كاملا دقيق و قابل كنترل است انواعي از قرص، به منظور مصرف ويژه توصيه مي‌گردد.مانند قرصها گونه‌اي BUCCLA))كه به تدريج در دهان حل مي‌شوند قرص‌ها زيرزباني ( INCUALSUB) كه به سرعت در زير زبان حل شده و جذب مي‌شوند. قرص‌هاي جويدني Chewable مانند ضد اسيد برخي و ويتامين ‌ها، قرص‌هاي جوشان EFFERVESCNTPC كه حل شدنشان در اثر توليد گاز حالصل از تركيت اسيدسيتريك و بي‌كربنات و يا فرمولهاي مشابه مي‌باشد. توليد قرصهاي چند لايه غالبا دو يا سه لايه هستند، توسط تراكم مكرر انجام مي‌شود. مزيت قرصي‌هايچند لايه جدا كردن مواد دارويي ناسازگار، تهيه فراورده‌ هاي پيوسته (SUSTAINEREDLEASE)و يا ظاهر مطلوب است. اين قرص‌ها در اثر فشردن يك با يك قرص ديكر توصيه مي‌شود و ضمنا مي‌توان دوروكش در طرفين يك قرص متراكم نمود قرص عادي با روكش قندي توسط شربت قند پوشانده مي‌شوند. رنگ روكش و قطر آن متغير در قرص‌هاي روكش نازك (FILMCOATED ( پوشش نازكي سطح قرص را مي‌پوشاند. اين روكش در توليد قرص‌هاي روكش دار بسيار مناسب است زيرا خيلي اقتصادي بوده وقرص مدت كمتري در معرض گرماي حاصل قرار مي‌گيرد. در مواردي كه باز شدن قرص در روده مطرح باشد مي‌توان آن را با روكش روده‌اي (ENTERIC COATED) پوشاند. موادي كه دراين موارد جهت روكش‌دادن مصرف مي‌شوند در محيط اسيدي معده نا‌محلول بوده اما به سهولت در محيط روده حل مي‌شوند. در قرص‌هاي پيوسته رهش مواد موثر دارويي به طي مدت طولاني آزاد مي‌گردند.

ويژگي‌هاي قرص

گرچه روشهاي توليد در قرص‌سازي ولي قرص مطلوب بايد واجد شرايط زير باشد:‍

1ـ در برابر عوامل مختلف فرسايشي در مراحل توليد، بسته‌بندي، حمل‌و نقل و مصرف مقاوم باشد.

2ـ مواد مؤثر در بدن به سطح درماني موردنياز برسد. جهت كنترل اين مواد دو آزمايش انجام مي‌گيرد اول زمان باز شدن قرص و دوم سرعت انحلال. از آنجاكه رسيدن غلظت دارو در خون به سطح درماني به عوامل پيچيده‌اي وابسته است. لذا نتايج حاصل از آزمايشهاي مكرر را نمي‌توان صد درصد قابل اتكاء دانست.

3ـ وزن كليه قرص‌ها و ميزان مواد موثر موجود در انها بايد يكسان باشد. اين موارد با انجام آزمايش تغييرات وزني و يكنواختي ماده موثر، كنترل مي‌شود.

4ـ قرص‌ها بايد داراي ظاهري مناسب بوده، رنگ، اندازه و ساير علائم ظاهري آنها انحصاري باشد در برخي از قرص‌ها شياري در امتداد قطر منظور مي‌گردد كه مزيت آن سهولت تقسيم قرص به دو جزء مساوي است.

5ـ قرص بايد از نظر عملي كليه اختصاصات لازم از جمله پايداري و متاثر درماني را دارا باشد.

شيوه هاي توليد قرص

قرص دراثر تراكم تركيبي از مواد گوناگون دارويي به دست مي‌آيند. ماشين هاي قرص‌سازي به دو گروه اصلي ضربه‌اي ( ECCNTRIC PRESS)و دوار ( ROTARY PRESS) تقسيم مي‌شوند.

تعاريف

هر دو ماشين ضربه اي و دوار داراي قطعات و ابزارهايي هستند كه فرايند به كمك آنها انجام پذير است. اين قطعات و ابزارها شامل قسمت‌هاي زير مي‌باشد:

1ـ قيف (HOPPER): نگهداري گرانول‌ها را بر عهده داشته و حفرات ماتريس را تغذيه مي‌نمايند.

2ـ (ماتريس): كه اندازه و شكل قرص را معين مي‌نمايد.

3ـ سنبه ها (PUNCHES ): به منظور تراكم گرانولها درون حفره ماتريس به كار مي‌رود. سنبه ها بر دو نوع بالا UPPERY وپايين LOWER تقسم مي‌گردند.

4ـ شبكه تغذيه و يا توزيع FEED FRAME : كه توزيع گرانولها در بخش پر كردن ماتريس ها تا محل كنترل وزن را در ماشين هاي دوار بر عهده دارد. شبكه تغذيه يا توزيع در زير قيف قرار دارد.

5ـ هدايت كننده (CAMTRACKS) كه حركت سيبه ها را در ماشين دوار هدايت مي نمايند.

6-كفشك (FEEDSHO) نقش تغذيه ماتريس را در ماشين هاي ضربه برعهده دارد.

ماشين ضربه‌اي

فرايند تراكم قرص در ماشين ضربه‌اي شامل مراحل زير است:

پر شدن:سنيه پاييني تا آخرين حد تنظيم شده پايين رفته و با سوراخ ماتريس حفره نسبتا عمقي را ايجاد مي‌كند كشفك به جلو آمده و گرانولهاي درون آن به داخل حفره مي‌ريزد.

تراكم: كفشك و قيف به عقب رفته و سنبه بالا، پايين آمده و گرانولها درون حفره ماتريش بين دو سنبه بالا وپايين متراكم شده و به قرص تبديل مي ‌شود.

خروج قرص: سنبه پايين آمده و همزمان كشفك نيز به جلو آمده و قرص توسط تيغه جلوي كشفش از روي صفحه مدور به جلو پرتاب مي‌شود. قرص متراكم شده از روي ناودانك سر خورد و به پايين و خارج مي‌افتد.اين ماشين ها حاوي 5ـ1 سنبه بوده و معمولا ظرفيت توليد بالايي ندارند.

ماشين دوار

ماشين دوار از تعداد زيادي سنبه هاي بالا و پايين و ماتريس تشكيل شده است. ماتريس هاي ماشين دوار در عمل استقرار، توسط صحفه نگهدارنده مي‌چرخند، سنبه هاي بالا و پايين توسط هدايت كننده ها جابه جا مي‌شوند. ماتريس ها نيز درون يك صفحه گرد قرار دارند. فرآيند تراكن قرص در ماشين هاي دوار به شرح زير مي‌باشد:

هدايت كننده پايين رو (C )

جابجاي سنبه پايين ترين نقطه ممكن ، برعهده دارد اين عمل سبب پر شدن حفرات ماتريس به طور كامل مي‌گردد. سپس سنبه هاي رو از قطعه كنترل وزن عبور مي‌نمايند. در اين فرآيند بخشي از گرانولها از درون حفرات ماتريس خارج شده و وزن گرانول به ميزان دلخواه تنظيم مي‌گردد.(D) تيغه پاك كننده‌هي در انتهاي شبكه تغذيه گرانولهاي اضافي را به سوي ديگر شبكه توزيع هدايت مي‌نمايد سنبه هاي پايين سپس از روي غلتك متراكم كننده پايين (F) عبور مي‌نمايند.همزمان سنبه هاي بالا از غلتك متراكم كننده بالا G عبور كرده و به درون حفرات ماتريس فرو مي‌روند. گرانولها و يا گردها درون حفره ماتريس بين دو سنبه متراكم مي‌گردد. پس از مرحله تراكم سنبه ها بالا توسط هدايت كنده بالا رو جابجا شده و از درون حفرات ماتريس خارج گشته و به حالت اوليه بر مي‌گردد(H) شنبه هاي پايين نيز توسط هدايت كننده بالا رو ديگگري به قسمت فوقاني رانده شده را باخود به سطحم مي‌ؤآورد(I) سپس قرص هاي متراكم شده به تيغه پاك كننده جلوي شبكه توزيع برخورد كرده (A) و توسط ناوداني مخصوص به خارج و پايين رانده مي‌شود. ماشين هاي دوار داراي تعداد متعددي سنبه و ماتريس(از12 تا 71 سنبه) مي‌باشد. سرعت ماشين هاي عادي نوين زياد بوده وقادر به تراكم تا يك ميليون قرص در ساعت مي‌باشد درماشين عادي دوار كنترل براي تغيير وزن محل استقرار قطعه كنترل‌كننده وزن و سختي هر دو توسط سنبه پايين انجام گرفته و سنبه بالاهيچ نقشي دراين ميان بازي نمي‌كند. براي تغييروزن، محل استقرار قطعه كنترل‌كنندهوزن راجابجا نموده وتامحل استقرارسنبه هاي پايين درون حفرات ماتريس كاهش و يا افزايش يابد. در نتيجه حفره ماتريس بيشتر و يا كمتر از گرانول‌ها و يا گرده‌هاي دارويي بر‌مي‌گردد. براي افزايش سختي نيز غلتك پايين f را بالا و پايين برده با فاصله دو سنبه بالا و يا پايين كاهش ويا افزايش يابد. دگرگوني وزن و سختي‌ قرص در ماشين‌هاي دوار نوين با استفاده از امكانات رايانه‌اي و كنترل كنند‌هاي الكترونيك بسيار كم مي‌باشد و اين نوع از دوار نوين با استفاده از امكانات كامپيوتري و كنترل‌كننده‌هاي الكترونيك بسيار كم مي‌باشد و اين نوع ماشين‌‌هااز كارايي و كيفيت بالايي برخوردارند. از نظر فرمولاسيون گرانولهايي كه جهت تولد قرص تهيه مي‌شوند بايد از رواني مناسب برخوردار باشند تا به آساني حفره ماتريس را تا حجم پيش‌بيني شده پر نمايند. قابليت تراكم‌پذيري مناسب داشته از حفره ماتريس خارج گردند.

مواد كمكي در قرصها عبارتند از

1ـ مواد تشكيل‌دهنده وزن يا حجيم‌كننده قرص: اين مواد حجم قرص را بالا برده مثل نشاسته ـ لاكتوز شكر پودر شده مانيتول و سوربيتول خشك (قند پنج كربنه )

2ـ‌موادچسبنده ذرات: مثل نشاسته ـ پودرشكرـ ژلاتين‌وگلو‌كزـ انواع‌گام‌ها ( polyriyle pirdum) p.b.p methyl cellose) carboxili c.n.c

3ـ مواد چرب‌كننده و سرد‌دهنده: كه قرص را چرب و لغزان كرده و قرص‌ها به آساني از محفظه قالب به بيرون پرتاب مي‌شوند.

4ـ مواد بازكننده قرص: نشاسته گندم ـ سيب‌زميني ـ سمغ عربي ( اكاسيا)‌ ـ كربوكسي‌متيل‌ استاج (نشاسته با عامل كربوكسي متيل است)

5ـ رنگها

6ـ مواد معطر طعم دهنده

7ـ مواد شيرين‌كننده مثل: ساخارين سديم، پودر شكر، لاكتوز، گلوكز، سوربيتول خشك

نقش مواد كمكي در فرمولاسيون قرص

در فرمولاسيون قرص به غير از مواد موثر تعدادي موار اضافي نيز ته كار مي رود اين مواد همانطور كه در بالا ذكر شده است شامل:

1ـ پركننده

2ـ چسبانده

3ـ باز‌كننده

4ـ لوبريكانت ها يا چرب كننده

غير از انواع مذكور مواد كناري دگري كه مواد مصرفي اختصاصي دارند، در قرص سازي به كار مي رود. در تعداد زيادي از قرص‌ها به منظور ويژگي ظاهري نيز جلوگيري از اشتباهات و اختلاط محصولات مختلف با يكديگر در فرآيند توليد، از مواد رنگي بهره برداري مي‌شود، در بعضي از فرمولاسيون ها مصرف سرد دهنده‌ها و مواد ضد چسباننده An ti aelheaets لازم است .. شيرين كننده ها و معطر كننده ها در قرص هاي نجويدني مورداستفاده قرار مي‌گيرند.

پر‌كننده‌ها

هدف از كاربرد پر كننده ها بالا بردن حجم فرمولاسيون در حصول مقدار مناسب از آن جهت توليد قرص هاي كمتر از 70 mgبا ماشينهاي دوار مقدور نيست. پركننده از غير از بالا بردن وزنن فرمولاسيون اثرات مطلوبي نيز در چسبندگي و ريزش گرانول نشان مي‌دهند اين مواد بايد بي اثر و با ثبات باشد.

فهرست پركننده ها

پركننده‌اي متداول در فرمولاسيون به روش گرانولاسيون مرطوب

سور بيتول نشاسته (نشاسته تعديل شده شامل كربوكسي متيل نشاسته ) سلولز ميكروكريستالين

چسباننده‌ها

تعريف

چسباننده ها موادي هستند كه براي افزايش قدرت چسبندگي گرد ها به فرمولاسيون قرص اضافه مي‌شود. اين مواد پودرها را به يكديگر چسبانده و باعث مي‌شوند.كه آنها به شكل گرانول درآيند اين مواد راگرانول‌كننده نيز مي گويند گرانول هاي به دست آمده در اثر تراكم يك توده متراكم قرص به وجود مي‌آورند.تبديل گرد‌هايي با اندازه هاي گوناگون به گرانول سبب مي‌شود كه اين ذرات نسبتا كروي به طور يكنواخت از قيف به طرف ماتريس حركت نمايند و به طور يكپارچه فضاي ماتريسي را پر كنند. گرانول ها در مقايسه با پودرها متراكم مي‌شوند تمايل كمتري به نگهداري هوا از آن به وجود مي‌آيند. كيفيت گرانولهاي تهيه شده به ماده كار رفته روش ساخت و وسايل مورد استفاده بسياري بستگي دارد، از اين متغيرها هيچ كدام به اندازه چسباننده مهم نيستند، زيرا اين چسباننده‌ها كه در يكنواختي اندازه ذرات گرانول نقش اساسي را بازي مي‌كنند و به سختي مناسب راحتي‌، تراكم، اندازه دلخواه و كيفيت عمومي قرص بستگي دارد. مقدار چسباننده بكار رفته بايد با دقت تنظيم شود چون قرص تا موقع بلعيده شدن به هم متصل باشد و بعد از بلع بايد بازشده و حل گردد، ماده موثر دارويي را آزاد كند. مقدار چسباننده بكار رفته اثر قابل توجهي ‌روي خواص قرص متراكم شده دارد. استفاده از مقدار زياد چسباننده خيلي قوي قرص به سختي يا به آساني بازبيني شود و بعث از بين رفتن سمبه و ماتريس مي‌گردد، زيرا گرانول‌ها سخت شده و براي تراكم به فشار زيادي نياز خواهند داشت. اگراين گرانول ها رنگين باشند سطح قرص‌ها لكه لكه مي‌شوند. اختلاف در چسبانندههاي بكار رفته در قرص متراكم شده اختلافي در خواص و اثرات پايين آورندگي قند خون و مطالعات باليني بوجود مي‌آورد.

انواع چسباننده

انواع چسباننده ها عبارتند از:

نشاسته، ژلاتين، سوكروز، گلوكز، دكستروز، ملاس استفاده مي‌شود. در تي دي لاكتوز و پلي مرهايي مانند صمع عربي (آكاسيا)، آلژينات سديم، عصاره خزه ايرلندي، كربوكسي، متيل سلولز، پليوينيل پيروليدين و ويگام.

مواد ديگري كه در شرايط خاص به عنوان چسباننده ممكن است به كار روند عبارتند از : پلي اتيلن گليكول، ابيل سلولز، موم ها، آب والكل. چسباننده هاي مختلف به طور مشخص مي توانند روي سرعت خشك شدن، زمان خشك شدن دلخواه يك توده گرانولاسنون و يا روي ميز تعادل رطوبات گرانولها اثر كند.

باز كننده ها

پودرها

بسياري از تحقيقات و مطالعات اخير در حيطه مواد باز كننده، قرص ها، اصولا مربوط به موادي هستند كه هنگامي كه به وسيله آب مرطوب ميشوند قادر به باز كردن يا افزايش حجم و انبساط باشند. فرض بر اين بود كه اين گونه مواد زماني كه در معرض مايعات گوارشي قرار مي‌گيرند متورم شده و ايجاد فشار مكانيكي كافي از داخل قرص جهت شكسته شدن و جدا شدن آن به اجزاء و قطعات كوچكتر مي‌نمايد و بنابراين عملي كلي جذب را به وسيله افزايش سطوح اجزاء سريع مي‌كنند و نتايج مطالعات خواص جذب آب مواد بازكننده نشان ميدهد كه باز كننده هاي با بيشترين درصد آب معمولا در اغلب سيستمهاي قرص بيشتر موثرند.