دانلود گزارش کارآموزی شوینده‌ ها در شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو

تاریخچه شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو

شرکت پاکشو از سال 1340 با مدیریت آقای محمد کریم فضلی در کارخانه‌ای کوچک به مساحت m2 400 که 5 نفر در آن مشغول به کار بودند، آغاز به کار کرد و اولین محصول خود را با نام «مایع ظرفشویی گلرنگ» به بازار فرستاد. در سل 1345 مایع سفید کننده گلرنگ و در سال 1346 جرم گیر گلرنگ را وارد بازار نمود.

در سال‌های 1353 و 1354 محصولاتی چون پودر لباسشویی و مایع ظرفشویی و صابون را تولید کرد.

پس از انقلاب فرآورده‌هایی در اولویت توید قرار گرفت که مواد اولیه آن در کشور وجو داشته باشد. در اجرای این سیاست از سال 1368 به بعد تولیدات منحصر به فرد مایع ظرفشویی، سفید کننده، جرم گیر توالت و شیشه‌شوی مورداستفاده فراوان و غیر قابل پیش بینی از طرف مصر کنندگاه قرار گرفت و در نتیجه شرکت، تشکیلات خود را گسترش داد، به طوری که اکنون فعالیت تولیدی این شرکت با استفاده از خدمات کارکنان این واحد در بخش‌های گوناگون تولید، تحقیقات، توسعه کنترل کیفیت، امور اداری و همچنین نظرت دقیق چندین کارشناس مجرب و ماهر در دماهای مختلف با موفقیت ادامه دارد.

در طی چندین سال اخیر مدیریت شرکت‌تولیدی پاکشو علوه بر برنامه ریزی در جهت رشد کیفیت و تنوع محصولات خود با توجه به نیازهای جامعه، برنامه ریزی گسترده‌ای در استان رشد کیفی خود داشته است و در نظر گرفتن مسائل مختلفی از جمله لزوم تطبیق محصولات شرکت با استانداردهای بین المللی و رقابت با محصولات کشروهای پیشرفته و نفوذ در بازارهای خارجی می‌باشد و به این جهت ارتباط تنگاتنگی با مراکز عملی کشور برقرار کرده است، که در این روند نیز به موفقیت‌های چشمگیری نیز نائل گردیده است.

این شرکت علاوه بر بهره‌برداری از کارشناسان و مشاوران متخصص شیمی در بخش فرمولاسیون خود متخصصان پوست نیز استفاده می‌نماید، که این تلفیق بین کارشناسان شیمی و متخصصان پوست، شاید برای اولین بار در کشور، برای رسیدن به یک هدف مشترک است.

این شرکت موفق به اخذ تأئیدیه از آزمایشگاه بوهم آلمان در مورد چندین محصول خود گردیده است و موفق به اخذ گواهینامه‌های Iso 9000 نیز شده است. شرکت تولیدی پاکشو با داشتن چندین سال سابقه کار مفید در تولید مواد شوینده و بهداشتی و با داشتن بیش از 100 نوع محصول شوینده و بهداشتی با کیفیت بالا در حال حاضر به عنوان یکی از بزرگترین و فعالترین شرکت‌های تولید کننده در این زمینه از صنعت به کار اشتغال دارد.

شرکت تولیدی و شیمیایی پاکشو واحد 2 واقع در کیومتر 7 و 8 جاده مخصوص کرج می‌باشد.

اهداف اصلی شرکت پاکشو

شناسایی و توسعه‌ی بازرهای جدید جهان

ایجاد شبکه توزیع و فروش گسترده در سطح کشورهای جهان

ارتفای کیفیت محصول و رسیدن به استانداردهای جهانی

ارائه خدمات پس از فروش

ابتکار و نوآوری در محصولات

ایجاد واحدهای تولیدی (پاکشو 1و2و3)

تحقیق و توسعه RandD

واحد تحقیق و توسعه شرکت پاکشو در سال 1374 و با اهداف:

گسترش دانش فنی

بررسی و حل معظلات علمی و فنی

توسعه‌ی کمی و کیفی

مستند سازی مدارک علمی

اطلاع رسانی

تاسیس شد و در سال 1376 موفق به اخذ پروانه تحقیق در توسعه از وزارت صنیع شد. واحد R&Dدارای بخش‌های زیر می‌باشد:

فرمولاسیون فرآورده‌های بهداشت شخصی

فرمولاسیون فرآورده‌های مو و دندان

فرمولاسیون فرآورده‌های بهداشت خانه

فرمولاسیون فرآورده‌های البسه

بخش ارزیابی و کارآیی

بخش بسته بندی

بخش آنالیز مواد اولیه

سنتر مواد اولیه

بخش اسناد و مدارک

صادرات شرکت پاکشو

شرکت پاکشو در راستای توسعه صادرات غیر نفتی و جهانی نمودن کالای ایرانی، تاکنون توانسته است بازار نسبتاً خوبی در کشورهای حوزه خلیج فارس. آسیای میانه و آفریقا به دست آورد.

به کشورهایی همچون، عمان، اردن، یمن، کویت، مصر، عراق، قطر، امارات، ازبکستان، قرقیزستان، قزاقستان، اوکراین، روسیه، نیجریه، افغانستان، لبنان، بنگلادش، محصولات شوینده این شرکت صادر می‌گردد.

محصولات تولیدی شرکت پاکشو (گلرنگ اوه سافتلن)

مایع ظر فشویی اَوِه، مایع ظرفشویی آنتی باکتریان

شیشه شوی

مایع ضد عفونی کننده (سفید کننده)

مایع جرم گیر دستشویی

نرم کننده حوله و لباس

شامپو فرش و موکت

مایع دستشویی

انواع شامپوها: شامپو بچه عروسکی اَوِه، شامپو پرو ویتامینه اَوِه، شامپو خانواده اَوِه و ...

مایع دستشویی

نرم کننده موی سر

مواد پاک کننده اصلی (سورفکتانت‌ها[1](

سورفکتانت‌ها از پر مصرف‌ترین و مهمترین مواد مورد استفاده در صنایع آرایشی و بهداشتی و دارویی می‌باشند. این مواد در اکثریت قریب به اتفاق فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی به عناوین مختلف از جمله پاک کنندگی، امولسیون کنندگی، اثرات ضد میکروبی، حالت دهندگی، افزایش دهندگی محلولیت، افزایش دهندگی ویسکوزیته، سوسپانسیون کنندگی، کف کنندگی، پایدار کنندگی مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرساله مبلغ بسیار زیادی برای خرید این مواد توسط صنایع مخلتف پرداخت شده و این روند پیوسته سیر صعودی نشان داده است برای مثال بر اساس تحقیقات مؤسسه Freedonia group میزان تقاضا برای خرید این مواد در ایالت متحده رشد سالیانه‌ای در حدود %7/2 داشته است.

بر اساس این اطلاعات رشد تقاضا برای این مواد بیشتر مربوط به فرآورده‌های پاک کننده ضد میکروبی و فرآورده‌های بهداشتی شخصی می‌باشد. از بین این مواد انواع آنیونی بدلی اثرات پاک کنندگی قوی و قیمت ارزان بیش از بقیه مورد استفاده قرار می‌گیرند. سورفکتانت‌ها بر اساس نوع یونیزه شدن به چند دسته تقسیم می‌شوند این گروه‌ها عبارتند از:

سورفکتانت‌ه ای آنیونی

این سورفکتانت‌ها از این جهت آنیونی نامیده می‌شوند که بخش آبگریز آنها دارای شارژ الکتریکی منفی می‌باشد. فرمول عمومی این مواد به صورت RXM نشان داده می‌شود که در آن R ین زنجیره هیدرو کربنی M یک گروه خنثی کننده، از قبیل سدیم آمونیوم تری اتانول آمین یا منیزیم و X یک گروه عامل با بار سنتی است که معمولاً یکی از موارد زیر می‌باشد:

سولفات                 

سولفونات  

کربوکسیدات         

فسفات                   

سولفات‌ها

پرمصرفتین انواع سورفکتانتها با خوصا کف کنندگی خوب و قیمت و مواد پر مصرف این دسته حاوی زنجیره‌ هیدروکربنی 12 تا 14 کربنی (C12-C14) می‌باشد.  از بین مواداین دسته الکیل سولفاتها و الکیل اتر سولفاتها عمومیت و رواج بیشتری دارند. الکیل اثر سولفاتها به علت محلولیت بالا و پایداری بسیار خوب در درجه حرارت‌های بالا بیشتر از الکیل سولفاتها استافه می‌شود و مواد این دسته دارای طبیعت تحریک کنندگی پوست بوده و ه ساختمان دو لایه چربی در پوست آسیب وارد می‌کنند. این مواد سبب افزایش تبخیر نامحسوس پوست (TEWL) و خشکی پوست می‌گردند. اغلب این مواد از قبیل سدیم لوریل سولفات از واکنش کلر سولفونیک اسید (CSA) تهیه می‌شوند.

الکیل آریل سولفاتها نیز جزء این دسته می‌باشند که امروز بیشتر در فرآورده‌ه ای شستشوی ظرف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مونو گلیسرید سولفاتها نیز از مواد این دسته هستند که مصرف کمتری نسبت به الکیل سولفاتها و الکیل اترسولفاتها در فرمولاسیون شامپیوها دارند. فرمول ساختمانی سدیم لوریل اتر سولفات که از مهمترنی مواد این دسته می‌باشد به صورت زیر است:

مونو گليسريد سولفاتها نيز از مواد اين دسته هستند كه مصرف كمتري نسبت به الكيل سولفاتها و الكيل اترسولفاتها در فرمولاسيون شامپيوها دارند. فرمول ساختماني سديم لوريل اتر سولفات كه از مهمترني مواد اين دسته مي‌باشد به صورت زير است:

CH3-(CH2)10-CH2OS-3Na+

Sodium Lauryl Sulfate

سولفونات‌ها

ـ آفلا اولفين سولفاناتها

اين مواد از احياء الكن‌ها توسط سولفور تري اكسايد تهيه مي‌شوند. سورفكتانتهاي اين گروه در تام PH ها پايدار بوده و كف فراوان و سفتي توليد مي‌كنند. آلفا اولفين سولفوناتها در بين سورفكتانتهاي آنيوني بيشتر از سايرين مقرون به صرفه و در دسترس مي‌باشند. از معايت اين سورفكتانتها عدم قابليت افزودن ويسكوزيته فرآورده‌ به دليل محلوليت آبي بسيار بالا و اياد خشكي و حالت ناخوشايند در پوست به دليل طبيعت آنيوني قوي و پاك كنندگي چربيهاي طبيعي پوست مي‌باشد.

R-SO-3Na+

(R=C14-16)

Sodium C14-16 alphaolefin sulfonates

سولفوساكسيناتها

مونوو دي سولفوساكسيناتها پس از سولفاتها در رده بندي از نظر ميزان مصرف قرار دارند. اين مواد كف قابل قبولي ايجاد كرده و براي چشمها نسبتاً ملايم مي‌باشند و به همين علت در برخي شامپوهاي شستشوي بدن و شامپوهاي بچه مورد استفاده قرار مي‌گيرند. سولفوساكسيناتها تركيبات دي آنيوني بوده و داراي گروههاي عاملي كربوكسيل و سولفونات مي‌باشند. براي تهيه اين مواد ابتدا اسيد مائيك ايندريد به يك تركيب دي كربوكسليك هيدروليز شده و سپس يكي از عوامل كروبكسيل توسط يك الكل چرب استري شده و توسط سود به صورت ملح سديم درآورده مي‌شود.

فرمول صفحه 5

ـ تورات‌ها

اين سورفكتانتها به ندرت در فرمولاسيون شامپوها مورداستفاده قرار مي‌گيرند. اين مواد داراي خصوصيات كف كنندگي بسيار عالي مي‌باشند. تورات‌ها نسبتاً ملايم هستند اما ملايمت آنها به اندازه سولفوساكسيفات‌ها نمي‌باشند.

فرمول

سولفو استات‌ها

اين سورفكتانتها به دليل قيمت بسيار بالا به ندرت در فرمولاسيون شامپوها مورد استفاده قرا رمي‌گيرند. اين مواد داراي خصوصيات منحصر به فردي مي‌باشند از جمله پايدار كنندگي كف بسيار عالي و اثرات ضد تحريك كنندگي پوست كه در سورفكتانتهاي آنيوني بسيار به ندرت يافت مي‌شود.

CH3(CH2)10CH2COOCH2SO3Na

Sulfoacetate

كربوكسيلات‌ها

ـ لاكتيلاتها:

اين دسته از سورفكتانتهيا آنيوني به ندرت به عنوان پاك كننده مورد استفاده قرار مي‌گيرد و مصرف اصلي آنها در صنايع غذاي براي كنترل حسابهاي ايجاد شده در كيكها و نانهاي صنعتي مي‌باشد. اين مواد به عنوان امولسيون‌ كننده‌هاي روغن در آب نيز مي‌توانند مورد استفاده قرار بگيرند. لاكتيلانها كريستالهاي مايع صفحه‌اي حول قطرات چربي موجود درامولسيون ايجاد كرده و موجب پايداري امولسيون و ممانعت از به هم چسبيدن قطرات فاز پراكنده و جدا شدن فازهاي امولسيون مي‌گردند.

RCOOCH (CH3) COO-Na+

Lactylates

ـ ايزتيونات‌ها:

اين تركيبات براي پوست و چشم بسيار ملايم بوده و در فرمولاسيون شامپويهاي خاص مي‌ـوان از آنها استفاده كرد. اين سورفكتانتا نيز به ندرت در فرمولاسيون شامپوها مرود استفاده قرار مي‌گيرند و ساليان زياديست كه به ميزانگسترده‌اي در صنايع صابون سازي به عنوان استخوان بندي اصلي سابونهاي سيندت جامد بكار برده مي‌شوند. اين سورفكتانتها كف كرمي بسيار قابل قبولي ايجاد مي‌كنند.

RCOOCH2CH2SO-3Na+

Isethionates

ـ ساركوزينات‌ها:

مولكول اين مواد شباهت زيادي به ساركوزين دارند. اين مواد با حالت دهنده‌هايي كاتيوني سازگاري نسبتاً خوبي دارند و براي پوست و چشمها ملايم مي‌باشند. اين مورفكتانتها در فرآورده‌هاي اصلاح بيشتر از شامپوها استفاده مي‌شوند.

RCONH(CH3)CH2COO-M+

Sarcosinates

ـ كريپتو آنيو نمك‌ها

اين مواد طبيعتاً‌ آنيونيك هستند اما به دليل درجه كربوكسيلاسيون بالا رفتاري شبيه به سورفكتانت‌هاي غير يوني از خود بروز مي‌دهند. اين مواد هيچگاه به تنهايي استفاده نمي‌شوند بلكه به منظور كاهش اثرات تحريك كنندگي مواد به شدت آنيوني به اين مواد اضافه مي‌شوند.

CH2(CH3)11CH2(OCH2)7COO-Na+

Cryptoanionic

ـ آسيگلوتامات‌ها

اين مواد سورفكتانتهاي آنيوني در كربوكسيلات مي‌باشد كه بسيار ملايم بوده و در آبهاي سخت بخوبي كف مي‌كنند. اين مواد سازگاري بسيار خوبي با پوست دارند و به همين دليل با وجود قيمت بلاا در فرآورده‌هاي پالك كننده بدن مورد استفاده قرار مي‌گيرند.

RCONHCH(CH2CH2COO-M+)COO-M+

Acyglutamate

فسفات‌ةا

اين مواد به دليل خواص كف كنندگي ضعيف و قيمت بالا كمتر در فرمولاسيون شامپوها و فرآورده‌ةاي پاك كننده بدن مرود استفاده قرار م‌گيرند. اين سورفكتانت‌ها عموماً به عنوان امولسيون كننده‌هاي روغن در آب مورد استفاده قرار مي‌گيرند. فسفاتها به صورت مونو، دي و تري استر موجود مي‌باشند كه با بالا رفتن درجه استدي شدن از قدرت امولسيون كنندگي آنها كاسته مي‌‌شود. تحقيقات زيادي در مورد كارايي شامپوهاي حاوي مواد پاك كننده آنيوني خصوصاً سولفاتها، اترسولفاتها و اولفين سولفاتها انجام گرفته است.

ـ اسورفكتانت‌هاي غير يوني:

مواد اين دسته اغلب به عنوان ماده پاك كننده اصلي در شامپوها مورد استفاده قرار نمي‌گيرند. پلورونيك‌ها از مهمترين مواد اين دسته مي‌باشند. اين مواد در واقع بلاك‌ كوپليمرهايي از اتيلن و پروپلين اكسايدها مي‌باشند.

ROPO ()2

PHOSPHATE mono-ester

ROPOOR (OH)

Phosphate di-ester

ROPO (OR)2

Phosphate tri-ester

فرمول عمومي اين مواددر شكل زير نشان داده شده است كه در آن a و c تعداد واحدهاي اتيلن اكسايد و b نشان‌دهنده واحدهاي پروپلين اكسايد است:

N=6(averagd)

Mirapol A15(Polyquaternium2)

فرمول صفحه 8

Plaronics

فرمول صفحه 8

مقدار a و c معمولاً بين 100 تا 200 و مقدار b اغلب بين 15 تا 30 متغير است. پلوريونيك‌ها مانند ايزتيونات‌ها براي پوست و چشم ملايم مي‌باشند. كاربرد اصلي سوفكتانت‌هاي غير يوني در فرمولاسيون شامپوها براي اصلاح خصوصيات كف ايجاد شده توسط آنها خصوصاً كيفيت و ثبات كف مي‌باشد. سوپر آميدها يا مونو ـ دي آلكانو لاميدها از اين دسته بوده و براي اصلاح خصوصيات كف شامپوها به كار برده مي‌شوند. اين مواد در غلظت‌هاي پايين (1-3% وزني ـ وزني) مي‌ـوانند سبب افزايش ويسكوزيته و راحتي و اعيني بيشتر شامپوها گردند ـ استئاريك اتانولاميدها به عنوان صدفي كننده‌هاي موثر در نظر گرفته مي‌شوند. اين مواد همچنين مي‌توانند سبب افزايش ميزان كف فرآورده‌ها شوند. فرمول ساختماني اين مواد به شرح زير است:

R-CON(CH2CH2OH)CH2CH2OH

Di-stearic ethanolamides

R-CONH – CH2CH2OH

Mono – stearic ethanolamides

ـ سورفكتانت‌هاي آمفوتري:

اين مواد داراي خصوصياتاسيدي و بازي و به طور توأم مي‌باشند. مثالهايي از اين مواد به شرح زير است:

زنجيرهاي آلكيل بلند با استخلافات آمينو اسيد بر روي N

زنجيرهاي آلكيل بلند با استخلافات بتائين بر روي N

مشتقات ايميدازول با زنجير آلكيل بلند

ساختمان مشتقات بتائين به صورت زير مي‌باشند:

R-N+(CH3)2-(CH2)nCOO-M+

Betaine devivatives

ساختمان ويژه مشتقات بتائين آنها را قادر مي‌سازد كه در محلولهاي قليايي به صورت آنيون و در محيط‌هاي اسيدي به صورت كاتيون رفتار نمايند. اين مواد براي پوست و چشم ملايم بوده و ثبات زيادي بر روي موها دارند همچنين كف حاصل از اين مواد كمتر تحت تاثير PH قرار مي‌گيرد. مشتقات ايميدازول نيز داراي خصوصيات مشابهي مي‌باشند. اين تركيبات با نام تجاري Mirapol عرضه مي‌شوند. اين را مي‌توان با تام انواع سورفكتانت‌ها در شامپوها به كار برد. اين مواد همچنين قادرند محدوده وسيعي از غلظت‌هاي الكتروليتها را تحمل كنند. اين مواد از نظر ملايمت قابل قياس با ايزمتونات‌ها و پلورونيك‌ها بوده و از مواد مناسب براي استفاده در شامپوهاي روزانه و شامپوهاي بچه به عنوان ماده پاك كننده‌ اصلي مي‌باشند.

ـ سورفكتانت‌هاي كاتيوني

شامپوهاي حاوي اين مواد داراي كف كمتري مي‌باشند. سورفكتانت‌هاي كاتيوني با انواع آنيوني سازگاري داشته و در حضور غلظت‌هاي بالا از اين مواد رسوي مي‌كنند. اين سورفكتانت‌ها بيشتر به منظور حالت دهندگي و خواص ضد ميكروبي مورد استفاده قرار مي‌گيرند تا بدليل خواص پاك كنندگي.

ـ سورفكتانت‌هاي چند عاملي:

اين سورفكتانت‌ها حاصل آخرين تحقيقات و تكنولوژي نوين در صنايع شيميايي، آرايشي و بهداشتي مي‌باشند. اين سورفكتانت‌ها در ساختمان مولكولي خود داراي دو قسمت آبدوست و دو يا سه قسمت آبگريز مي‌باشند. صنايع مختلف و مراكز تحقيقاتي علاقه زيادي به اين نوع سورفكتانت‌ها نشان مي‌دهند و در صورت همه‌گير شدن استفاده از اين مواد در صنايع مختلف بايد در انتظار انقلابي دراين صنايع باشيم. علاقه‌مندي محققين و صنايع مختلف به اين مواد در سالهاي اخير بدليل خواص منحصر به فرد اين سورفكتانت‌ها مي‌باشد كه مي‌توان آنها رادر چند مورد زير خلاصه كرد:

اين سورفكتانت‌ها نسبت به سورفكتانت‌هاي معمولي تمايل بيشتري نسبت به جذب در بين محلولهاي مائي نشان مي‌أهند و ميزان جذب اين مواد در بين سطح مايع ـ هوا، مايع يا مايع ـ‌جامد در حدود 1000 -100 برابر بيشتر از سورفكتانت‌هاي سنتي مي‌باشند و به همين دليل كارايي اين مواد بسيار بالتر بوده و به مقادير بسيار كمتري از آنها نسبت به سورفكتانت‌هاي معمولي در فرمولاسيون‌ها نياز مي‌‌باشد.

غلظت بحراني تشكيل ميسل (CMC) براي اين مواد 100-10 برابر كمتر از سورفكتانت‌هايي معمولي مي‌باشد و اين بدان معني است كه ميزان تحريك كنندگي اين مواد بسيار كمتر مي‌باشد زيرا ملكولهاي منفرد و تكي سورفكتانت سبب ايجاد تحريك مي‌گردند نه مولكولهاي درگير در مسيل‌ها. تشكيل ميسل در غلظتهاي پائين سبب مي‌شود كه اينمواد بتوانند در غلظتهاي پايين محلوليت مواد كم محلول را افزايش دهند زيرا افزايش دهندگي محلوليت تنها در غلظتهاي بالا CMC اتفاق مي‌افتند. اين مسئله در برخي از فرمولاسيون‌ها بسيار حائز اهميت مي‌باشند. اين مواد قادرند مواد مختلف از قبيل مواد هيدروكربني مانند تولوئن يا هگزان، سورفكتانت‌هاي نامحلول و ليپزوم‌ها را به صورت موثري در فرمولاسيون‌ها حل كنند.

گروههاي فعال در اين سوفكتانت‌ها به طور نزديكتر و فشرده‌تري مي‌توانند در بين سطح تجمع كنند. (خصوصاً زماني كه فاصله اين گروهها در ملكول 4 كربن يا كمتر باشد) بنابراين لايه يكنواخت‌تر و چسبنده‌تري در بين سطح از مولكولهاي اين سرورفكتانت‌ها ايجاد مي‌گردد و اين به معني پايداري بيشتر لايه ايجاد شده و كاهش بسيار بيشتر در كشش سطحي توسط اين مواد نسبت به سورفكتانت‌هاي سنتي مي‌باشد.

اين فرآيند در بين سطح مايع و هوا موجب پايداري بيشتر كف، در بين سطح مايع سبب پايداري بيشتر امولسيون و در بين سطح مايع ـ جامد سبب پراكندگي مطلوبتر ذرا ماده جامد و پايدار شدن سوسپانسوين مي‌گردد.

در انواع يوني اين سورفكتانت‌ها شارژ الكتريكي دو برابر اين ملوكورها سبب پراكنديگ موثرتر ذرات جامد در مايع و بر همكنش قوي‌تر با ساير انواع سورفكتانت‌ها مي‌گردد. اين برهم كنش قوي‌تر مي‌تواند سب ايجاد اثرات تقويت كنندگي (سينرژيستي) سورفكتانت‌ها بر يكديگر گردد. اين مسئله بيشتر به دليل بر هم كنش گروههاي آبدوست اين مولكولها صورت مي‌گيرد.

شارژ الكتريكي قوي‌تر در انواع يوني اين سورفكتانت‌ها، سبب كاهش حساسيت و تداخل آنها با اكتروليتها در فرمولاسيون مي‌گردد.

تغليظ كننده‌ها و تثبيت كننده‌هاي فوم (كف)

بعضي از سورفكتانت‌ها در حضور الكتروليتها به آساني سفت و محصولاتي با ويسكوزيته بالا به وجود مي‌آورند. با افزودن مقدار كمي از الكتوليتها نظير كليد سديم و سولفات منيزيم سفت مي‌شوند. تركيبات بتايشن وقتي الكل سولفاتها اغلب توليد اجسامي با ويسكوزيته بالا مي‌كنند. به هر حال مواد ويژه‌اي براي بالا بردن ويكسوزيته وجود دارند. محصولاتي صدفي در صورتي‌كه محصول ويسكوزيته بيشتري داشته باشند پايدارترند. از نقطه نظر حباب سازهاي حمام با ويسكوزتيه پائين سريعتر در اختر در آب حل مي‌شوند. سلولز در اثر واكنش با اتيلن يا پروپلين اكسايد و يا هر دو تبديل به اترهاي سلولز مي‌شوند. يك نمونه تيپيك را مي‌ـوان هيدروكسي پروپيل متيل سلولز نام برد كه ويسكوزدهنده است.

پودري است سفيد رنگ و بي بو كه در آب سرد محلول ولي در آب گرم نامحلول است. ازانوع مختلف اتر سلولزها با درجات مختلف در دسترس است. اين مواد وقتي در آب حل مي‌شوند دامه وسيعي از تغييرات ويسكوزيته را به وجود مي‌آورند. بعضي از صمغ‌هاي سنتيتيك بعد از انحلال مستلزم خنثي شدن باتري اتانول آمين (يا سايز بازها) هستند.

از نمونه‌هاي شناخته شده‌اي كه توسط CTFA معرفي شده كه بومرها هستند كه پليمرهاياسيد آكرليك هستند.

همچنين تعدادي از صمغ‌هاي طبيعي نيز مي‌ـوان به منظور سفت كردن بكار برد مانند صمغ گوار و صمغ گزانتان. تثبيت كننده‌هاي كف مانند فتي اسيد الكانول آميدها به طور وسيع نظير آنچه كه در شامپوها به كار مي‌رود نمي‌تـوان در حباب‌سازهاي حمام به كار برد زيرا آلكانول آميدها عموماً داراي ساختار كف يا ايجاد كننده كف نيستند. حجم يا ارتفاع كف اوليه مربوط به عامل كف كننده همچون سديم لوريل اتر سولفات است. عملكرد آلكانول آميدها در فرآورده‌هاي پاك كننده حفظ و نگهداري كف در حضور چرك و مواد زائد است و اين نقش در حباب سازهاي حمام چندان اهميت ندارند. آلكانول آميدها قادرند قدرد كف كنندگي آلكيل سولفاتها و آلكيل اتر سولفاتها را در حضور صابون‌ها بهبود و اصلاح كنند. اگر عامل فعال سطحي در حباب سازهاي حمام سديم لوريل اتر سولفات بشد كوكونات دي اتانول آميد يا كوكاميد (Cocamid DEA) كه فرمول آن CH3(CH2)11-5-CON(CH2CH2OH)2 مي‌باشد و با يك آلكانول آميد اتوكسيله جهت پايداري آن به كار برده مي‌شود.

كاربردهاي اساسي مواد فعال در سطح (سورفكتانت‌ها)

1ـ خيس كنندگي

تمايل به خيس كنندگي در حقيقت تمايل يك مايع روي يك سطح و كاهش در زاويه تماس بين محلول و سطح نشان دهنده افزايش در خيس كنندگي است: زاويه تماس، زاويه تشكيل شده در يك نقطه روي خط حاصل از تمام 3 فاز كه حداقل 2 فاز آن به صورت متراكم باشند كه با مماس‌هاي منحني‌ متقاطع، يك سطح عمودي خط حاصل از تماس با هر يك از 3 فاز به دست آمده باشد زاويه تماس صفر مربوط به آنهايي است كه فوراً پخش مي‌شوند.

2ـ كف كنندگي:

تعريف كف: توده‌اياز واحدهاي گازي كه توسط غشاهاي نازك مايع جدا شده و توسط كنار هم قرار گرفتن حباب‌ها تشكيل مي‌شوند و پراكندگي ايجاد مي‌كنند كه در آن نسبت بزرگي حجم گاز در يك مايع پراكنده شده باشد و قدرت كف كنندگي در حقيقت تاثير يك فراورده‌ براي ايجاد كف را مي‌گيوند.

حباب: يك حباب در حقيقا يك لايه نازكي از محلول ماده فعالي در سطح است كه در دو طرف سطح جذب شده و ملكول در درون آن شناور مي‌باشد.

پايداري حبابت: كف به ميزان حركت محلول ماده فعال در سطح در جدار سطحي حباب‌ها بستگي دارد، كه هرچه مقدار جذب در سطح بيشتر باشد، قدرت الاستيسيته جدار بيشتر و در نتيجه پايداري كف بيشتر است. اختلاف كشش سطحي قسمت نازك باعث افزايش مقدار مايع در قسمت شده و از نازك شدن جدا رجلوگيري مي‌كند. (عمل پايدار كننده).

3ـ خاصيت پاك كنندگي:

فرايند برداشت چرك از روي پارچه يا بشقاب و يا نظر آن و پراكنده ساختن آن در اصطلاح معمولي خاصيت پاك كنندگي روي سطح مي‌باشد كه نتيجه عمل تعدادي از پديده‌هاي شيميايي فيزيكي است.

ويژگي‌هاي بنيادي مواد فعال در سطح:

مواد فعال در سطح به دليل ساختار دو گوئه، خواه پس از تجمع در فصول مشترك باعث كاهش انرژي آزاد سيستم شد و پس از اشباع شدن در فصل مشترك فازها، نزول انرژي آزاد سيستم از طريق ديگري ادامه پيدا مي‌كند، كه عمدتاً آنها عبارتند از:

تشكيل مسيل‌هايي كه به صورت محلول در سيستم باقي مي‌ماند.

كريستاليزه كرده و جدا كردن از محلول به صورت رسوب

در محيط آبي سيستم‌ها به صورت كروي و در غلظت‌هاي با لايه به صورت مسيل‌هايي استوانه‌اي، استوانه‌اي هگزاگونال، Leme llar ساختار لايه‌اي مي‌باشند. مسيل‌هاي استوانه‌اي و lemellarho با ساختار لايه‌اي مي‌باشند و خواص رئولوژيكي از مايع و جامدند كه به آنها كريستال‌هاي مايع مي‌گويند.

CMC: در غلظت ويژه‌اي از مواد فعال در سطح كه بالاتر از آن ظهور و تكامل متيل باعث تغيير نگاهاني خصوصيات فيزيكوشيميايي محلول مي‌گردند، غلظت بحراني گويند كه به طول زنجير هيدروكربني و نوع شاخه‌اي يا زنجيري بودن اين گروه، الكتروليت، PH، دما و تعداد اتيلن اكسيد در گروه غير يوني وابسته است.

مشخصه‌هاي سهميت سورفكتانت‌ها:

تحريكات پوستي و جسمي

حساسيت

سميت‌هاي گوناگون %50 LD

عوامل افزوني و مواد اوليه بهداشتي:

فاكتورهايي كه به عنوان مواداوليه شامپو مصرف مي‌شوند عبارتند از:

عامل پاك كننده: شامل مواد فعال در سطح آمنيومي، كاتيوني و آمفوتريك است كه در شامپوهاي معمولي و شامپو بچه و مايع دستشويي كاربرد دارند. معروفترين آنها سديم لورين اتر سولفات يا SLES با نام تجاري تگزاپون است و شوينده‌اي آنيوني است و داراي انواع بسيار زياد است. نوع آمفوتريك آن با نام‌ دهايتون كه ساختار بتائيني دارد، در شامپو بچه مصرف مي‌شود، زيا دراين شامپو به دليل اهيمت مسئله PH نوع دترجنت نيز اختصاصي است. غير از دهايتون از سولفوسوكليسنات‌ها نيز مي‌توان استفاده كرد.

عامل پايدار كننده كف يا تثبيت كننده كف: الكانول اميد اسيدهاي چرب بانام تجاري كاميرلان و با اسامي اختصاصي كوكونات فتي اسيد دي اتانول آميد و كوكونات فتي اسيد پلي اتانول آميد و غيره به كار مي‌روند.

اين عوامل سف كننده نيز هستند.

عامل پوشاننده: مانند مونو و دي اتيلن گليكول استشارات كه نقش امولسيفاير را نيز در فرمول ايفا مي‌كند.

عامل تنظيم كننده PH: از اسيدهاي آلي مانند اسيد سيتريك و از بازهاي آلي مونو، دي و تري اتانول آمين را مي‌‌توان نام برد.

عامل محافظت كننده:

استرهاي پي هيدروكسي بنزوئيك اسيد كه به پارابن‌ها معروفند شامل متيل، اتيل، پروپيل پاربن هستند. از فرم آلدهيد نيز مي‌توان به عنوان محاظفت كننده استفاده كرد.

عامل سفت كننده: نمكهاي معدني و از معروف‌ترن آنهاس يدم كلرايد است كه %50 آن را به صورت محلول و بقيه را به صورت جامد به عنوان سف كننده مواد شوينده به آنها مي‌افزايند.

عوامل شفاف كننده: به تعداد قابل ملاحظه‌اي باعث شفافيت شامپو مي‌شوند. تركيباتي نظير كاربيتول و سلوسالو از بهترن عوامل شفاف كننده هستند، ولي به دليل ايجاد تحريكات احتمالي چشم و سميت كمتر مصرف مي‌شوند و به كار بردن آنها بايد به دقت و مراقبت كافي همراه باشد. از مواد ديگر كه در اين گروه مي‌ـوان نام برد عبارتند از: بوتيل الكل، ايزوپروپيل الكل، اتيل الكل، ترپينول دي اتيل گليكول و دي اتيل كاربيتول.

محلول آنتي باكتريال:

در مايع دستشويي و شامپوهايي كه تحت عنوان آنتي باكتريال ساخته مي‌شوند و معمولاً از نظر پاك كنندگي از نوع صابوني هستند.

عوامل تكميل كننده:

تفاوت عمده دترجنت‌هاي معمولي و شامپو در عمل تكيمل كنندگي شامپو است. اين عامل اهميت زيادي از نظر پذيرش و استفاده از شامپوهاي سنتزي جهت شستشوي موي سر دارد. استرهايي نظير ايزوپروپيل ـ ميريستات و مونو و دي اتانول آميد اسيدهاي چرب به عنوان تكميل كننده در شامپوها به كار مي‌روند. همچنين مي‌توان از پلي گليكول استارات و گليسريل استارات در اين مورد نام برد.

عوامل كدر كننده

شامل تركيباتي از الكل‌ها يا استرهايي كه داراي حلاليت كم باشند، هستند. مانند استاريل وستيل الكل آميد و اتانل آميدهاي اسيد چرب نيز مي‌ـوانند علاوه بر كدر كنندگي باعث حالت دادن و ايجاد كف بشوند.

عوامل متوقف كننده

جهت عدم پيدايش چسبندگي و جلوگيري از آن، از آنجا كه كلسيم و منيزيم موجود در آب سخت منجر به ايجاد رسوب و نوعي فيلم چسبنده در سطح مو مي‌شود بايد فاكتورهاي متوقف كننده نظير ورسن 100 و نولاپون كه نمك EDTA هستند به شامپو اضاف كرد. البته مقدار آن نبايد از %1 تجاوز كند

عوامل حالت دهنده

عوامل مكمل و حالت دهنده بسيار به يكدگي رنزديك و مرتبط هستند. به ويژه آنها كه نقش مربوط كننده را نيز ايفا مي‌كنند. مطمئناً‌موها با آب بهتر از هر ماده ديگري نرم مي‌شوند. در نتيجه موادي كه رطوبت را به داخل مو مي‌كشند موجب كاهش شكنندگي آن خواهند شد. گلسيرين، سوربيتول، پروپلن گليكول كمك به پايداري رطوبت و جلوگيري ازتبخير آن مي‌كند. افزودن آنها، فرمولاسيون شامپوها باعث نرمي و حفظ رطوبت مي‌شود موادي مانند كاربواكسن‌ها و استئاراتهاي آنها و حتي اسيد آمينه‌ها باعث نرمي مو مي‌شوند.

عوامل ضد شوره

وجود اين عوامل باعث قرار دادن آنها در گروه شامپوهايي كه حاوي تركيبات سلنيوم و روي هستند مثل سلنيم سولفايد و زنيكو مادين به عنوان شامپوي ضد شوره معرفي مي‌شوند.

لسنين و زده تخم مرغ يا پودر خشك زرده تخم مرغ

عصاره‌هاي طبيعي مناسب

پروتئين هيدروليز شده

تركيبات صدفي كننده (مانند سيليكات منيزيم ـ استنارات منيزيم)

ويتامين‌ها (مانند F و E)

اسانس‌هاي مجاز يا تائيد وزارت بهداشت

رنگهاي مجاز

الكتروليت‌هاي غير آلي مانند سديم كلرايد

براي كاهش PH تا PH مجاز 5 و 7 مي‌توان از اسيدهايي مانند اسيد سيتريك و لاكتيك و براي افزايش PH مي‌توان الكانول آمين‌ها استفاده كرد.

مواد كمپلكس دهنده مانند EDTA

تهيه و توليد شامپوها:

شامپوها مانند اغلب فرآورده‌هاي بهداشتي شخصي داراي فرمولاسيون و روش تهيه آساني مي‌باشند. التبه بايد در فرمولاسيون اين فرآنرده‌ها نهايت دقت به عمل آيد تا از پايداري طولاني مدت به پذيرش مناسب و دارا بودناستانداردهايميكروبي تعيين شده توسط سازمانهاي ذيصلاح اطمينان كافي حاصل گردد. هم چنين بايد به ايمني و شكل ظاهري فرآورده مورد نظر نيز توجه كافي مبذول گردد. تهيه شامپوها درعين سادگي گاهي اوقات با مشكلات خاصي روبرو مي‌گردد كه فرمولاتور بايد به آنها آگاهي كافي داشته باشد.

در انتخاب اجزاي فرمولاسيون بايد دقت كافي در مورد محلوليت اين مواد بهعمل آيد. آزمايشات پايداري را نيز براي تعيين غير فعال شدن افزودني‌هاي عملكردي در نتيجه واكنش احتمالي با يكديگر مي‌ـوان انجام داد.

مثال 1:

تهيه شامپوي شفاف در مواردي كه افزودني‌هاي فرآورده بي اثر بوده و با يكديگر يا ساير اجزاي فرمولاسيون واكنش ندهند.

1ـ ماده پاك كننده يا سورفكتانت اصلي، افزاينده كف (اغلب سوپر آميدها)، افزودنيهاي ديگر و آب هم اضافه شده و به آرامي هم زده مي‌شوند بصورتي كه كف ايجاد نشود.

2ـ توسط اسيد سيتريك PH تركيب بدست آمده ازمرحله قبل از 7-5/6 رسانده مي‌شود. اضافه كردن اسيد سيتريك به آرامي به دقت و با كنترل مستمر PH بايد انجام گيرد.

3ـ ماده تنظيم كننده ويسكوزيته مانند N‌ـ آلكيل بتائين به مخلوط قبلي با PH تنظيم شده و به شدت هم زده مي‌شود تا قوام مناسب ايجاد گردد.

مثال 2:

تهيه شامپوهاي مات زماني كه محلوليت برخي از اجزاي آن پائين باشد.

ماده پاك كننده اصلي در آب حل مي‌شود.

ساير اجزاي فرمولاسيون به محلول مرحله قبل اضافه و با شدت بيشتري نسبت به مورد قبل بهم زده مي‌شود خصوصاً ماده افزاينده كف و اجزايي كه به سختي در محلول پراكنده مي‌شوند از قبيل عوامل مات كننده يا افزودنيهاي عملكردي خاص با قابليت پخش پايين.

PH مخلوط بدست آمده توسط اسيد سيتريك به 7-5/6 رسانده مي‌شود.

ويسكوزيته با افزودن الكتروليتها مانند كليرد سديم به ميزان دلخواه رسانده مي‌شود.

مثال 3:

روش تهيه شامپوهاي شفاف كه براي حل شدن اجزاء آن به حرارت نياز مي‌باشد.

مواد افزودني و افزاينده‌هاي كف با بهم زدن مناسب با هم مخلوط مي‌شوند.

ماده پاك كننده اصلي به نيمي از آب فرمولاسيون اضافه مي‌شود.

مخلوط مرحله 1 به مرحله 2 اضافه مي‌شود.

اجزاي داراي محلوليت پائين به سيم باقيمانده آب اضافه شده و با حرارت دادن در آب حل مي‌شوند.

مرحله 3 به مرحله 4 اضافه مي‌شود.

PH مخلوط بدست آمده توسط اسيد سيتريك در حوالي 8/6 تنظيم مي‌گردد.

انواع اصلي شامپوها

شامپوهاي معمولي

شامپوهاي آرايشي

شامپوهاي ملايم (روزانه)

شامپوهاي حالت دهنده

شامپوهاي بچه

شامپويهاي ويژه (مخصوص موهاي رنگ شده و فر زده)

شامپوهاي مخوص براي پوست سرهاي حساس (ضد شوره، ضد سبوره)

شامپوها در انواع مايع شفاف يا مات به كرم‌هاي مايع، موسي و يا پودر (شامپوي خشك) به بازار عرضه مي‌شوند. رايج ترين شامپوها انواع مايع هستند، چرا كه به راحتي در سطح موها پخش مي‌شوند و به سرعت توليد كف فراوان در سطح مو مي‌كنند. انواع كرم در واقع نوع غليظ و سفت شده شامپوهاي مايع هستند كه مواد غليظ و درخشان كننده به آنها افزوده مي‌شود كه به خاصيت حالت دهندگي اغلب آنها كمك مي‌كند. اين شامپوها اغلب در شيشه و يا تيوپ بسته‌بندي مي‌شوند. شامپوهاي از نوع موس در واقع مشكل پيشرفته‌اي از شامپوهاي مايع هستند كه به صورت ائروسل عرضه مي‌شوند. مزيت اصلي آنها نرم و روغني بودن آنها است كه احساس خيلي لطيفي در مصرف كننده ايجاد مي‌كند.

شامپوهاي خشك

اين شامپوها با بقيه تفاوت زيادي دارند. در اين تركيب اين شامپوها سورفكتانت‌ها به كار نرفته و به شستشوي با آب نياز ندارند. اين شامپوها باعث تميز كردن سريع مو مي‌شوند تا موها حالت ازگي پيدا كنند و روشن‌تر و پرپشت‌تر نشان داده شوند. استفاه از اين نوع شامپوها وقت زيادي نمي‌گيرد. زيرا كه نياز به شست و شو و خشك كردن ندارد. بيشتر شامپوهاي خشك به صورت پودر و به شكل ائروسل عرضه مي‌شوند و حاوي تركيبات زير هستند:

ـ مواد جذب كننده : (نشاسته، ذرت يا برنج) كه باعث جذب چربي موها مي‌شوند.

ـ مواد ساينده: تا چرك و آلودگي موها را بزدايند.

ـ مواد قليائي: (بوراكس، كربنات سديم) پس از استفاده بوسيله برس زدن آنها را برطرف مي‌كنند.

بايد توجه داشت كه شامپوهاي خشك مواد پاك كننده موقتي هستند كه به صورت سطحي موها را تميز مي‌كنند و در فواصل بين شامپو زدن‌هاي معمولي مي‌ـوان آن را به كار برد (مثلاً در مسافرت و يا براي بيماران).

ـ شامپوهاي معمولي

اين نوع شامپوها براي مصرف عمومي خانواده‌ها توليد مي‌شوند و از نظر اقتصادي، مقورن به صرفه است. اين شامپوها بايد خوب كف كرده، موها را خوب تميز كنند. بدون آنكه خواص شويندگي بيش از حد داشته باشند. ماده پايه در اين شامپوها معمولاً سورفكتانت‌هاي آنيوني هستند، نظير الكيل سولفات‌ها و الكيل اتر سولفات‌ها. اين شامپوها ويژگي خاصي ندارند و بايد متنوع باشند ولي مي‌ـوان آنها را طوري ساخت كه براي انواع موها مناسب باشند. يعني با تغيير در مخلوط سورفكتنانت‌ها مقدار سورفكتانت‌ها و يا مواد افزودني آنها را قابل تطبيق نمود.

ـ شامپوهاي ملايم

براي ساخت شامپو ملايم كه بتواند ضمن برطرف كردن آلودگي‌هاي مو براي پوست سر و موهاي بي‌ضرر باشد از مقدار كافي سورفكتانت‌هاي آنيوني و آمنوتريك استفاده مي‌شود. در اين نوع شامپوها مواد حالت دهنده هم به ميزان كافي افزوده مي‌شود. ولي بايد از مقدار بيش از اندازه آنها اجتناب كرد تا بر روي موها رسوب نكند و آنها را كدر ننمايد.