دانلود گزارش کارآموزی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان

مقدمه:

         کارآموزی دو واحد دانشگاهی برای دانشجویان رشته کشاورزی می باشد. که دراین درس هر دانشجو باید در یکی از ادارات وابسته به اداره کشاورزی به مدت 45 روز فعالیت داشته باشد.

از این رو اینجانب به مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان گلستان معرفی شده وسپس از آنجا به ایستگاه تحقیقات  گرگان معرفی شدم .

ایستگاه تحقیقات  گرگان درسال 1337 در کیلومتر 5 جاده گرگان آق قلا در زمینی به مساحت 37 هکتار افتتاح شد .

بارندگی سالیانه دراین ایتگاه 450-400 میلیمتر است.

ارتفاع آن از سطح دریا 5.5 متر می باشد.

باطول جغرافیائی 54 درجه و 25 دقیقه شرقی وعرض جغرافیائی 36 درجه و45 دقیقه شرقی.

در این ایستگاه پروژه های مختلف تحقیقاتی وجود دارد که شامل : پروژه ذرت وگیاهان علوفه ای ، غلات ، حبوبات  ودانه های روغنی میباشد.

درهر یک از این پروژه ها دو بخش به نام بهزراعی و بهنژادی وجود دارد. که دربخش بهزراعی درمورد زراعت گیاهان تحقیق وپژوهش انجام شده ودر بخش بهنژادی در مورد اصلاح گیاهان تحقیق وپژوهش انجام می شود. 

همچنین در این ایستگاه بخش آفات وبیماریها نیز وجود دارد . که در کنار تحقیقات خود ، به دیگر پروژه ها یاری میرسانند.  

ذرت دانه ای و علوفه ای

مقدمه:

         یکی از مهمترین گیاهان زراعی دنیا می باشد که به صورت مستقیم وغیر مستقیم  درتغذیه انسان مورد استفاده قرار می گیرد. از دانه آن در بعضی نقاط هندوستان وامریکای جنوبی نوعی نان تهیه شده بعلاوه از دانه ذرت در صنایع نشاسته سازی استفاده می شود . 15% کل تولید دانه ذرت صرف تولید نشاسته میشود . گلوکز، گلوتن و روغن مایع از مواد جنبی کارخانجات نشاسته سازی است . بعلاوه از دانه ذرت در صنایع تخمیری و در تولید ا لکل اتیلیک، استالدهیدواستوننیز استفاده می شود. بعلاوه از علوفه تازه ذرت بصورت ذرت علوفه ای و همچنین به عنوان ذرت سیلویی برای تغذیه دام استفاده می شود . بعلاوه از برخی تولیدات جانبی ذرت در تولید ورنی وبرخی محصولات آرایشی  استفاده می شود .از شاخ وبرگ خشک شده ذرت در تولید کاغذ استفده می شود . مبدا اولیه ذرت آمریکای جنوبی، بخصوص کشورهای پرو و بولیوی می باشد . بعلاوه ذرت را می توان در مناطق وسیع امریکای جنوبی تا قسمتهایی از مکزیک مشاهده نمود . بنظر میرسد اولین بار حدود 3500 سال قبل از میلاد ،ذرت در این مناطق اهلی شده باشد . نوعی ذرت به نامAndern که بسیاری از خصوصیات ذرت وحشی را دارا است ، دراین مناطق کشت می شده است .

اولین بار درسال 1492 ذرت توسط کریستوفکلومپ از امریکا وارد پرتقال شد وسپس تدریجا به سایر نقاط اروپا ، چین ، امریکا وآسیا گسترش پیدا کرد .

به ذرت در اوایل ، Marisi ، نام قبیله سرخپوستی گفته می شد. بعد ها در قرن 18 میلادی که لینه اسم علمی ذرت رابه Zea mays تغییر داد. بزرگترین کشورهای تولید کننده ذرت دردنیا ایالات متحده است . که بیش از 40% ذرت دنیا را درناحیه ای به نام کمربند ذرت تولید می کند. چین ،آرژانتین ، برزیل وکشورهای مشترک المنافع از بزرگترین تولید کننده ها هستند. کل سطح زیر کشت آن 130 میلیون هکتار است که از آن سالانه حدود 480 میلیون تن دانه بدست می آید . میانگین تولید دانه ذرت در دنیا 3600 کیلو گرم در هکتار است؛میانگین تولید علوفه  ذرت در دنیا 36000 کیلوگرم درهکتار می باشد .

به نظر میرسد اولین بار ذرت توسط پرتقالیها درزمان صفویه از سواحل جنوبی کشور وارد ایران شده باشد . برخ دیکر معتقدند ذرت اولین بار توسط حجاج از طریق عربستان وارد کشور شده .

کل سطح زیر کشت ذرت در ایران حدود 290000 هکتار است و میانگین تولید دانه ذرت درایران حدود 5  تن در هکتار است . بزرگترین تولید کننده ذرت کشور استان فارس  وبعد خوزستان است . در استان گلستان ذرت را هم بصورت بهاره و هم تابستانه یعنی پس از برداشت گندم نیز می توان کشت نمود .  

آمارمتوسط تولید وسطح زیر کشت ( سال زراعی 80- 1379 ) .

خصوصیات گیاهشناسی ذرت :

                                          ذرت گیاهی است یکساله متعلق به تیره poacea زیرتیره Ponicoidea گروه Mydea وجنس Zea وگونه زراعی Zea mays .

گونه های زراعی ذرت دیپلوئید و 20=n2 می باشد . وبوته ذرت ازچهار قسمت اساسی ، ریشه ، ساقه ، برگ وگل آذین تشکیل شده است . ذرت دارای چهار نوع ریشه می باشد .

1-  ریشه اولیه: که معمولا از ریشه چه منشا می گیرد وفاقد انشعاب است که پس از چند روز یا هفته ازبین میرود .

2-  ریشه ثانویه : که اصلی ترین ریشه گیاه است . ریشه تاجی نیز نامیده می شود.

3-  ریشه هوایی : از چند گره اولیه بالای گره انشعاب که ممکن است بالاتر از سطح خاک نیز قرار گیرد، ریشه های نسبتا ضخیمی خارج می شود که گاهی ممکن است انتهای آن به خاک وارد نشود .

4- ریشه عمیق : این ریشه حدود 3-2 متر عمق نفوذ دارد.

تقسیم بندی ذرت ازلحاظ خصوصیات ظاهری :

1-  ذرت دندان اسبی   Zea mays . var. Indentata            

2- ذرت سخت یا چخماقیZea mays . var. Indurta            

3-  ذرت شکفته                       Zea mays . var . Everta

4- ذرت غلاف دار                  Zea mays . var. Tunicata

5- ذرت مومی                        Zea mays .var. Ceratina  

6- ذرت آردی یا نرمZea mays .var . Amylacea               

7- ذرت شیرین                    Zea mays .var. Sacharata

تهیه زمین :

             عملیات تهیه زمین در زراعت ذرت اگر بخوبی صورت پذیرد باعث نرم شدن خاک در عمق مورد نیاز ذخیره آب ، وایجاد رژیم آب وهوایی مطلوب رشد ریشه ها ، فعالیت میکروارگانیسم ها ، دفع علف های هرز و زیر خاک فرو رفتن باقی مانده های گیاهان پیش کشت می گردد . خرد شدن لایه های سطحی خاک شرایط مطلوبی را برای جوانه زدن وسبز کردن ذرت فراهم می آورد. در نواحی معتدله عملیات تهیه زمین بسته به زمان برداشت گیاهان پیش کشت در پاییز یا تابستان سال قبل انجام می گیرد . فقط در اراضی سبک بطور استثنائی می توان عملیات تهیه زمین را دربهار انجام داد . شخم پاییزه بسته به بافت خاک به عمق 30- 20 سلنتیمتر انجام میگیرد .

زمان انجام عملیات تهیه زمین بسیار مهم ونقش ویژه ای در نگهداری کیفیت های فیزیکی و شیمیایی خاک و صرفه جویی سوخت دارد . زمانی که رطوبت خاک در حد مطلوب باشد اجرای عملیات تهیه زمین باعث کاهش کوبیدگی ایجاد شده از چرخهای تراکتور خواهد گردید .

کود مورد نیاز :

                     برای مصرف بهتر کود بهتر است نسبت به تجزیه خاک مزرعه اقدام نمود . در صورت عدم دسترسی دریک توصیه کلی 300 کیلوگرم کود فسفات آمونیوم و200 - 100 کیلوگرم پتاس قبل از کاشت و 400 کیلوگرم اوره (200 کیلوگرم قبل از کاشت + 200 کیلوگرم در دو مرحله آبیاری بصورت سرک ) داده شود . البته میزان کود مصرفی به میزان حاصلخیزی خاک و محصول قبلی بستگی دارد.

کنترل علف های هرز :

                                برای کنترل علف های هرز در سه مرحله می توان اقدام کرد :

(Preplant ) از سم ارادیکان به میزان 5 لیتر در هکتار چند ساعت قبل از کاشت مصرف و با دیسک ، با خاک مخلوط نمائید . البته قابل ذکر است که وقتی که خاک به اندازه کافی مرطوب باشد ، اثرپذیری علف کش بیشتر است .

(Preemergence )از سموم آترازین به مقدار یک کیلوگرم در هکتار و آلاکلر ( لاسو ) 5- 3 لیتر در هکتار بعد از کاشت تا قبل از سبز شدن ذرت بصورت محلول پاشی در سطح مزرعه میتوان استفاده نمود .

( Post emergence ) از سم توفوردی (D –4-2  ) به میزان 1.5- 1 لیتر در هکتار بعد از کاشت وپس از سبز شدن ذرت زمانیکه ارتفاع گیاه 20- 15 سانتیمتر باشد ، بصورت محلول پاشی در سطح مزرعه میتوان استفاده کرد .

تاریخ کاشت: 

                 با توجه به صفر فیزیولژیک ذرت که 12- 10 درجه می باشد ، در استان گلستان در کشت بهاره از اواسط فروردین ماه تا اواسط اردیبهشت ودر کشت تابستانه از اول تا پانزدهم تیر ماه می توان به کشت این گیاه اقدام کرد .

ترجیحا برای جلوگیری از خسارت گرما در مرحله گرده افشانی از کاشت ذرت دانه ای SC704 در زمانیکه گرده افشانی در مرداد ماه صورت می گیرد اجتناب شود ( فاصله زمانی کاشت تا گرده افشانی حدودا 60 روز است ).

قابل ذکر است که برای دسترسی به سبز یکنواخت حتما قبل از کاشت ، مزرعه را آب تخت نمایید . 

قابل ذکر است که براي دسترسي به سبز يکنواخت حتما قبل از کاشت ، مزرعه را آب تخت نماييد .

ارقام ذرت :

ذرت از لحاظ رسيدن به سه دسته تقسيم مي شود :

ارقام دير رس با طول دوره رشد 135- 120 روز.که شامل SC704 و SC700 ميباشد .ميزان مصرف بذر در آنها 25- 20 کيلوگرم در هکتار ميباشد وعملکرد آنها 14-÷12 تن در هکتار است.

بهترين رقم براي توليد علوفه دراستان گلستان ذرت دانه اي SC704 مي باشد .

ارقام متوسط رس يا ميان رس با طول دوره رشد 120- 115 روز که شامل SC604 و SC647 ميباشد . ميزان مصرف بذر در آنها 35- 39 کيلوگرم در هکتار ميباشد وعملکرد آنها 10-8 تن در هکتار است .

ارقام زودرس ، که خود شامل دو دسته هستند :

الف )ارقام خيلي زودرس SC208 که ميزان مصرف بذر آن 45- 40 کيلوگرم درهکتاراست .

ب ) ارقام فوق العاده زودرسSC104 که ميزان مصرف بذر درآن 50- 45 کيلوگرم در هکتار است .

رقم SC301 يک رقم زودرس است که ميزان مصرف بذر درآن 40- 35 کيلوگرم در هکتار است . وعملکرد آن 8- 4 تن درهکتار است .

ميزان بذر :

ميزان بذر درهکتار براي ذرت دانه اي 18- 15 کيلوگرم ، ذرت سيلويي 30- 25 کيلوگرم وبراي علوفه اي 70- 50 کيلوگرم درهکتار مي باشد .

فاصله رديفها :

در ايران فاصله رديف در زراعت ذرت 75 سانتيمتر مي باشد . چنانچه فاصله ميان رديف ها افزايش يابد ، معايبي به همراه خواهد داشت . مناسب ترين فاصله روي رديف درذرت دانه اي براي ارقام زودرس 16.5- 15.5 سانتيمتر ( 8.5-7 بوته درمتر مربع ) ، براي ارقام ميان رس 19- 16.5 سانتيمتر ( 8-7 بوته درمتر مربع ) و براي ارقام ديررس 20-19 سانتيمتر ( 7-6 بوته در متر مربع ) مي باشد .

عمق کاشت :

عمق کاشت درزمين هاي با بافت متوسط که زود خشک مي گردنند ، 8-6 سانتيمتر و درنواحي مرطوب با بافت سنگين 6-5 سانتيمتر مي باشد .

آبياري :

بعد از کاشت در صورت فراهم بودن رطوبت مناسب وحرارت حدود 20-15 درجه ، بذور بعداز حدود 7- 5 روز سبز مي شوند . با توجه به وضعيت آب وهوايي در صورت کمبود رطوبت از 15 روز بعد از سبز اقدام به اولين آبياري نماييد.

قبل از آبياري دوم ، حدودا در مرحله 6- 5 برگي که ارتفاع گياه حدود20-15 سانتيمتر مي باشد ، براي کنترل مکانيکي علف هرز و هوا دهي پاي بوته از فاروئر جهت ايجاد فارو وسله شکن استفاده نماييد .

آبياري بعدي تا مرحله شيري شدن با توجه به نياز مزرعه حدودا هر 15 روز يکبار ادامه خواهد داشت . تامين آب مورد نياز درمرحله گرده افشاني از اهميت زيادي برخوردار است .

آفات :

اگر کشت بهاره داشته باشيم احتياج به کنترل شيميايي آفات کم احساس مي شود ولي در کشت هاي تابستانه براي کنترل ساقه خوارها ( سزاميا و پيرائوستا ) وهمچنين کرم قوزه پنبه ، دو بار به فاصله 15 روز يکبار حدودا از اواخر تير ماه با سم نواکرون به ميزان 1.5-1 ليتر درهکتار به همراه يک کيلوگرم لاروين اقدام به سمپاشي نمائيد .همچنين در صورت مشاهده اگروتيس بيست روز بعد از سبز شدن ذرت با سوين به ميزان سه کيلوگرم درهکتار اقدام به سمپاشي مي شود .

بيماري :

بيماري شايع در استان سياهک معمولي ذرت است . اين بيماري به اندام گل ، ميوه ، ساقه وبرگ ذرت حمله مي کند .گياه جوان ممکن است آلوده شود و روي ساقه وبرگ هاي آن گال تشکيل گردد. گالها درابتدا با غشاء سفيد نقره اي وسبز رنگي پوشيده شده اند که در زير آنها ميسليوم قارچ قراردارد.

براي مبارزه با آن بهترين راه استفاده از واريته هاي هيبريد و جمع آوري بقاياي گياه آلوده و گالها قبل از باز شدن است . تناوب زراعي نيز تا حدودي مفيد است .

برداشت :

زمان برداشت ذرت دانه اي زماني است که لايه قرمز متمايل به سياه اطراف نوک دانه ها ظاهر شود. اين لايه نشان دهنده رسيدن فيزيولوژيک در ذرت است.

زمان برداشت ذرت سيلوئي ابتداي مرحله خميري دانه است ؛ که مزرعه بوسيله کمباين مخصوص ويا چاپر ، برداشت و محصول به سيلوها منتقل مي گردد . البته ذرت علوفه اي قابليت مصرف مستقيم را نيز دارد .

در صورت مديريت صحيح 70- 60 تن علوفه تر درکاشت بهاره و 50- 40 تن در کاشت تابستانه و12- 10 تن دانه در کشت بهاره و8- 6 تن دانه در کشت تابستانه در هکتار مي توان برداشت کرد .

روش هاي اصلاح ذرت :

به لحاظ اينکه ذرت يک گياه دگرگشن است ، بنابراين روشهاي اصلاحي دراين گياه همانند ساير گياهان دگر گشن است اما با پاره اي تفاوت هاي جزئي . بطور کلي روشهاي اصلاحي درذرت دو دسته اند :

روشهاي اصلاحي که جهت توليد ومعرفي يک رقم اصلاحي استفاده مي شوند .

روشهايي که صرفا جهت افزايش فراواني ژنهاي مطلوب درذرت بکار مي رود . که شامل سلکسيون تودهاي ، سلکسيون توده اي شبکه اي ، روش بوته به رديف ، گزينش دوره اي و توليد ارقام مصنوعي درذرت است.

روش بوته به رديف :

اين روش درذرت را بلال به رديف مي گويند. به اين صورت که درسال اول جامعه را ارزيابي کرده ، بوته مطلوب راانتخاب مي کنند . بذر مربوط به بوته برتر را به دو قسمت تقسيم مي کنند. بطوريکه نيمي از آن را درسال دوم برروي رديف هاي جداگانه مي کارندو مابقي درسردخانه ذخيره مي شود. درسال دوم رديف ها موردارزيابي قرارميگيرد ورديف يا رديف هاي برتر انتخاب مي شود. درسال سوم بذر مربوط به رديف هاي برتر از سردخانه برداشته شده وبصورت يکجا کشت مي شود. که با استفاده ازاين روش درصد روغن وپروتئين در روغن را تا حدي زياد کردند . حسن اين روش اين است که بر خلاف گزينش توده اي ، آزمون نتاج وجود دارد. ولي عيب آن اين است که مثل گزينش توده اي ، گرده افشاني انجام نمي شود . بنابراين تمام نتاج تلاقي هاي تصادفي را با هم انجام مي دهند .

گزينش دوره اي :

يکي از بهترين روشهايي که براي افزايش فراواني ژن هاي مطلوب در جامعه محسوب مي شود ، برحسب شاخص هاي مختلف انواع گزينش هاي دوره اي درذرت بيان مي شود و تنها تفاوت در نوع تستر مورد مطالعه است . بطوريکه در سيستم گزينش دوره اي متقابل دو جامعه ، بطور يک در ميان تستر يکديگر خواهند شد . در سيستم هاي گزينش دوره اي يراي غالبيت ترکيب پذيري عمومي وخصوص ، عموما از لاين هاي اينبرد و ارقام OP يا گرده افشان آزاد استفاده مي شود . اما بطور کلي سيستم هاي گزينش دورهاي تا زماني ادامه پيدا مي کند که تنوع در جامعه وجود نداشته باشد .

توليد ارقام مصنوعي درذرت :

تقريبا 95% از ارقام مورد استفاده درذرت راارقام هيبريد تشکيل مي دهند و مابقي را ساير ارقام وجوامع بومي و ارقام حاصل از روش هاي گزينش دورهاي تشکيل مي دهند اما براي توليد يک رقم هيبريد درذرت مراحل زير به ترتيب انجام مي گيرد :

انتخاب والدين

اينبريدينگ

تعيين قابليت ترکيب پذيري

تلاقي بين اينبرد لاين هاي انتخابي

اهداف اصلاحي در ذرت :

اهداف اصلاحي ذرت شامل : بالابردن عملکرد دانه ، سازگاري ، واکنش به حاصلخيزي خاک ، تحمل به سرما ، مقاومت به گرما و خشکي ، بالابردن کيفيت ساقه ، مقاومت به ريزش بلال ، مقاومت به بيماري ، مقاومت به آفات ، بالا بردن کيفيت ، بالا بردن پروتئين و . . . .

طرح هاي اجرايي در ايستگاه تحقيقات گرگان :

توليد هيبريد هاي جديد ذرت دانه سفيد با پروتئين بالا جهت مصرف در تغذيه انسان

هدف از انجام اين طرح بدست آوردن ذرت با در صد پروتئين بالا براي استفاده انسان در زنجيره غذايي است .

توليد هيبريد هاي جديد ذرت دانه زرد با پروتئين بالا جهت خوراک دام

هدف از انجام اين طرح بدست آوردن ذرت با درصد پروتئين بالا براي استفاده در تغذيه دام تا از استفاده از ذرت هاي با پروتئين کاسته شود .

افزايش تراکم بوته با آرايش کاشت دو رديف روي پشته

هدف از انجام اين طرح بدست آوردن بالاترين تراکم بطوريکه عملکرد آن کمتر نشود . تا بتوان از همان زمين عملکرد بسيار بالاتري بدست آورد .

افزايش توليد بلال ذرت شيرين وعلوفه سيلويي با زراعت مخوط ذرت – سويا

هدف از انجام اين طرح بدست آوردن بهترين آرايش کاشت در زراعت مخلوط ذرت و سويا است تا بتوان علوفه سيلويي با کيفيت عالي تهيه کرد .

آزمايش بيماري فوزا ريوز درذرت

هدف از انجان اين طرح بدست آوردن يک رقم متحمل به بيماري فوزاريوز است .

سورگم

( ذرت خوشه اي )

مقدمه :

موطن اوليه ذرت خوشه اي يا سورگم ، مناطق استوايي افريقا وشايد آسيا مي باشد . قديمي ترين تاريخ کاشت آن بدرستي مشخص نيست ، ولي شواهد امر نشان مي دهد که از صدها سال پيش از ميلاد حضرت مسيح در افريقا وآسيا کشت مي شده ويکي از محصولات مهم آن مناطق بوده است و امروزه در نواحي بسيار وسيعي از دنيا کشت مي گردد. کشورهاي هندوستان ، چين ، روسيه ، آرژانتين وبعضي از کشورهاي آفريقايي بيشترين سطح زير کشت را دارا مي باشند ذرت خوشهاي در پايان قرن نوزدهم از آفريقا وارد آمريکا وسپس استراليا شد.

در حال حاظر سطح زير کشت سورگم در دنيا در حدود 47.8 ميليون هکتار مي باشد . حدود 75 درصد از سطح زير کشت سورگم در کشورهاي آفريقايي وآسيايي صورت مي گيرد .

در گيلان ومازندران بطور سنتي از ساقه آن قند مايع استخراج مي کنند . سورگم نسبت به خشکي بسيار مقاوم بوده و داراي رشد سريع مي باشد . سورگم در طيف وسيعي از خاکها رشد ونمو مي نمايند وتمايل بخصوصي نسبت به خاک معيني ندارند و بخوبي در اراضي با قدرت توليدي پايين ( شني وقليايي ) کشت مي گردد .

خصوصيات گياهشناسي :

سورگم گياهي است يکساله متعلق به خانواده غلات ( Gramineae ) ، جنس Sorghum ونام علمي آن Sorghum bicolor و برحسب نوع کاشت و مصرف به چهار گروه ذيل تقسيم بندي مي شود :

1- دانه اي 2- قندي 3- جارويي 4- علوفه اي

تهيه زمين :

تهيه زمين براي سورگم همانند ذرت است . بستر بذر بايد بخوبي خرد وبه اندازه کافي نشست نموده و از علف هاي هرز پاک باشد . در زراعت آبي سورگم ، يا درمناطقي که ميزان بارندگي به اندازه کافي است ، زمين را در پاييز شخم ودر بهار با دو بار ديسک يا هرس زدن بستر بذر را آماده مي کنند .

کود مورد نياز :

سورگم به مواد غذايي به ويژه ازت نياز بسيار زيادي دارد . سورگم براي توليد يک تن دانه + ساقه وبرگ حدود 30-24 کيلوگرم ازت ، 15-10 کيلوگرم فسفر و 10-8 کيلوگرم پتاس از خاک جذب مي کند . بنابراين براي توليد 5 تن دا نه سورگم 120 کيلوگرم ازت و 50 کيلوگرم فسفر وحدود 45 کيلوگرم پتاس را از خاک جذب مي کند . واکنش سورگم نسبت به کودها بستگي بسيار زيادي به رطوبت وبافت خاک دارد . در نواحي خشک واکنش سورگم به به کود بسيار ضعيف مي باشد بنابر اين توصيه مي گردد که دراين نواحي کودهارا در پاييز وزمستان ( در زراعت قبلي ) اضافه کنند . درمناطقي که ميزان بارندگي بالا است يا در شرايط آبياري ، سورگم واکنش خوبي نسبت به پخش مستقيم کودهاي ازته وفسفره از خود نشان مي دهد . ميزان ازت مورد نياز سورگم در خاکهاي سبک بيشتر از خاکهاي سنگين مي باشد .

در ارضي سبک کود ازته معمولا بعداز کشت مورد استفاده قرار مگيرد ( در دو مرحله پخش مي گردد ) . ميزان کودهاي مورد نياز سورگم فسفات آمونيوم به ميزان 300 کيلوگرم در هکتار وقبل از کشت . پتاس به ميزان 250-200 کيلوگرم در هکتار وقبل از کشت ( قبل از ديسک آخر ) . اوره به ميزان 400 کيلوگرم در هکتار که 3/1 آن را همزمان با کاشت به زمين داده وبقيه پس از هر چين برداري با آب آبياري به مزرعه داده شود ( حدود 80 کيلوگرم ) .

کنترل علف هرز :

چنانچه سورگم بصورت علوفه اي برداشت مي شود بايستي زماني که ارتفاع گياه به 30-25 سانتيمتر رسيد با استفاده از کولتيواتور مبارزه مکانيکي برعليه علف هاي هرز در بين رديف ها صورت گيرد .

البته در آزمايشات مصرف بازاگران به ميزان 2.5-2 ليتر در هکتار وقتيکه ارتفاع گياه در حدود 20-15 سانتيمتر است عملکرد خوبي داشته است .

تاريخ کاشت :

طبق پژوهش هاي انجام گرفته قدرت جوانه زدن سورگم در مزرعه در بهترين شرايط رطوبت وحرارت 50-30 درصد کمتر از شرايط آزمايشگاهي بوده است .

زمان کاشت سورگم هنگامي است که درجه حرارت در عمق کاشت 12 درجه سانتيگراد باشد . هرچه درجه حرارت بيشتر باشد ، مدت زمان سبز کردن کوتاهتر و درصد گياهان سبز شده افزايش خواهد يافت .

با توجه به صفر فيزيولوژيکي سورگم که درحدود 13 درجه است بهترين تاريخ کاشت آن دربهار از اوايل ارديبهشت لغايت اواخر ارديبهشت انجام مي گيرد .

ارقام سورگم :

تنها رقم وبهترين رقم که در حال حاضر در کشور کشت مي شود ، رقم اسپيدفيد است .

ميزان بذر :

بذر مورد نياز 20-15 کيلوگرم در هکتار با رديفکار غلات اما اگر با رديفکار پنوماتيک اقدام به کشت نماييم به 7-4 کيلوگرم بذر نياز داريم .

فاصله رديف :

بر طبق تحقيقات انجام شده بهترين فاصله رديف 75 سانتيمتر و بهترين فاصله روي رديف 8-5 سانتيمتر است ؛ بطوريکه بهترين تراکم 135 هزار بوته در هکتار بدست آيد .

عمق کاشت :

بهترين عمق کاشت در خاکهاي سبک 6-5 سانتيمتر و در خاکهاي سنگين 7-6 سانتيمتر است .

آبياري :

پس از کاشت تا زمان جوانه زدن ، رطوبت زمين بايستي حفظ شود پس از آن هر دو هفته يکبار و بعداز هر برداشت نيز آبياري شود ( نشتي ) .

ميزان آب مورد نياز سورگم ( دانه اي ) 4000-3000 متر مکعب در هکتار مي باشد .

اگرچه سورگم گياهي است متحمل به شوري وخشکي ولي بايستي به اين نکته توجه داشت که ايجاد تنش درگياه در اثر اين عوامل باعث افزايش اسيد پروسيک در گياه شده که براي دام مضر بوده و ايجاد مسموميت مي کند .

آفات :

پس از سيز شدن مزرعه ممکن است مشاهده شود که قسمت مرکزي بعضي از بوته ها خشک شده است . چنانچه بخش مرکزي آن را بادست بيرون بکشيد اغلب انتهاي آن له شده و درمحل له شدگي لاروهاي بسيار ريز که با چشم غير مسلح بخوبي قابل رويت نيست مشاهده مي گردد . اين خسارت مربوط به مگس جوانه خوار سورگم است که با سمپاشي با يکي از سموم نفوذي مانند ديميکرون به ميزان يک لتر درهکتار ، زولون به ميزان دو ليتردرهکتار و يا دورسبان به ميزان 1.5-1 ليتر درهکتار با آن مبارزه مي شود . تجربيات فني بدست آمده نشان ميدهد که کشت بموقع دراوائل ارديبهشت ماه از شدت خسارت اين آفت تا حدود زيادي کاسته ونيازي به سمپاشي نمي باشد . کرم ساقه خوار ذرت ( پيرائوستا و سزاميا ) از آفات ديگري است که به برگ سورگم خسارت وارد مي کند . در مزرعه علوفه اي به کنترل شيميايي اين آفات نياز نمي باشد ، چراکه آفت کشهاي فعلي که اصولا براي کنترل ساقه خوارها استفاده مي شوند ( مانند نواکرون + لاروين ) سبب سوختگي در برگ هاي گياه شده وکاهش عملکرد را به همراه خواهد داشت .

بيماري :

سياهک پنهان سورگم ، يکي از بيماريهاي مهم اين محصول مي باشد . اين بيماري در ايران ابتدا در سال 1871 ميلادي توسط رابن هورست از نواحي کردستان جمع آوري وتشخيص داده شده است . خسارت اين بيماري درايران زياد و به ميزان 30 درصد برآورد گرديده است .

بوته هاي سورگم آلوده به رشد خود ادامه داده و تا موقع ظهور خوشه ها هيچگونه علامتي از خود نشان نمي دهند . پس از تشکيل گلها ، دانه تشکيل نشده و درواقع بصورت توپکهاي محتوي تودههاي سياه رنگ که در واقع اسپور هاي قارچ عامل بيماري هستند تبديل مي گردند .

حرارت اپتيمم براي ايجادبيماري 23-16 درجه در رطوبت 40 درصد است .

با توجه به اينکه اسپور اين قارچ در سطح بذر سالم قرار دارد در موقع کاشت با يک ضد عفوني ساده از ايجاد بيماري جلوگيري مي شود .

يکي ديگر از راههاي کنترل بيماري استفاده از ارقام مقاوم است . سورگم دانه قرمز به بيماري حساس در صورتيکه ارقام قندي و سر عصايي نسبتا مقاوم مي باشند .

برداشت :

معمولا 7-6 هفته پس از کاشت و در مرحله 15-10 % گلدهي ، اين گياه آماده برداشت مي باشد وبعد از آن تقريبا هر 5-4 هفته يکبار برداشت صورت ميگيرد . درصورت تامين آب وتقويت زمين از نظر موادغذايي وکشت به موقع ، 4-3 چين اقتصادي قابل برداشت مي باشد . عملکرد توليد سورگم در استان گلستان 100-80 تن علوفه تر مي باشد .

براي برداشت علوفه چنانچه فاصله رديف 50 سانتيمتر باشد برداشت با دست يا باچاپر يک رديفه و چنانچه فاصله رديف 75 سانتيمتر باشد برداشت با چاپر دو رديفه يا کمباين چهاررديفه انجام مي شود .

قابل ذکر است که برداشت بايد از حدود 10 سانتيمتري سطح زمين انجام گيرد تا به پنجه هاي در حال جوانه صدمه وارد نشود . وهمچنين از برداشت آن درارتفاع يک متري خودداري شود .

روش هاي اصلاحي در سورگم :

روشهايي که در اصلاح اين گياه بکار مي رود ، همان است که در اصلاح گياهان اتوگام مورد استفاده واقع مي شود ؛ مانند وارد واريته هاي جديد ، سلکسيون و دورگ گيري . در گذشته ، اين روشها خيلي بيشتر مورد استفاده بود وامروزه اغلب از ذرت خوشه اي هيبريد استفاده مي شود .

سورگم هيبريد :

چون در اين گياه ، هتروزيس براي بسياري از خواص آن ديده شده است ، از اينرو سورگم هيبريد اهميت فوق العاده اي پيدا کرده است . آنچه در اين مورد مهم خواهد بود وجود راه مقرون به صرفه اي براي توليد بذر هيبريد است . با استفاده از واريته هايي که خاصيت نر عقيمي دارند ، مي توان به سهولت هيبريد ها را بدست آورد. در سورگم از نر عقيمي سيتو پلاسمي – ژنتيکي براي بدست آوردن هيبريد ها استفاده مي شود . براي اين کار احتياج به سه نژاد ذرت خوشه اي است؛ نخست ، نژاد A که عامل عقيمي سيتو پلاسمي –ژنتيکي را دارد (Srr) ؛ دوم نژاد B که شبيه نژاد A ولي فاقد عامل عقيمي سيتوپلاسمي است اما عامل عقيمي ژنتيکي رادارد (Frr ) ؛ سوم نژاد R که از لحاظ سيتوپلاسمي ممکن است سالم يا عقيم بوده ولي بايد قطعا فاقد ژن هاي عقيم کننده باشد . اين نژاد را ميتوان بصورت SRR يا FRR نشان داد . در اينجا فرض شده است که R وr عوامل ژنتيکي اند بطوريکه r در حالت هموزيگوت عقيمي را موجب مي شود . S وF عوامل سيتو پلاسمي هستند . S عامل عقيمي سيتوپلاسمي و F عامل سلامت سيتوپلاسم است . يک گياه درصورتي از لحاظ توليد گرده عقيم خواهد بود که هم عامل S را داشته باشدو هم از حيث ژنتيکي rr باشد . براي بدست آوردن بذر هيبريد با استفاده از نرعقيمي بصورت زير عمل مي شود :

الف ) جهت ازدياد ونگهداري نژاد عقيم بايد آن رابا نژاد B که عقيم نيست آميزش داد . که نتاج حاصل Srr بوده وعقيم است.

ب ) نژاد عقيم A رادر قطعه زمين ديگري کاشته و به عنوان پايه مادري با نژاد R آميزش مي شود . که نتاج حاصل SRr بوده وسالم است وبه کشاورز فروخته مي شود

براي بدست آوردن هيبريد مزبور ، معمولا به ازاي هر شش رديف از نژاد عقيم، دو رديف از نژاد R کشت مي شود. براي اجراي اين روش در زمين با استفاده از رديف کار چهار سطله در زمين يک سطل آخر را خالي مي گذاريم .

هدف هاي اصلاحي در سورگم :

هدفهاي مهم اصلاحي در سورگم عبارتند از : ازدياد عملکرد ؛افزايش کيفيت درسورگم ؛ افزايش مقاومت به آفات وبيماريها ؛ مقاومت به ورس ؛مقاومت به استرس هاي محيطي وتنش شوري . .

طرح اجرايي در ايستگاه تحقيقات گرگان :

ايجاد يک رقم بذر هيبريد .

هدف از انجام اين طرح بست آوردن يک رقم بهتر از رقم موجود در منطقه ( شاهد ) از لحاظ مقاومت به بيماري ، آفات ، عملکرد و . . . است .

سويا

مقدمه :

سويا مقام نخست را در تامين روغن گياهي در جهان دارد . اين گياه بومي آسيا بخصوص منطقه منچوري ، چين و ژاپن است که در حدود 1100 سال قبل از ميلاد اهلي شده است .

سويا سابقا به منظور تامين علوفه کشت مي شد ولي امروزه در کشورهايي مثل امريکا، يکي از مهمترين گياهان روغني بشمار ميرود . در کشور ما هم کشت اين گياه اخيرا توسعه پيدا کرده است و از روغن آن استفاده مي شود .سويا در سال 1320 به ايران وارد شد . در گيلان ، ساليان پيش زراعت واريته اي از سويا معروف به پشم باقلا ، يا خرس باقلا ، يا کرد باقلا معمول بوده است . در سال 1343 ، گروه صنعتي بهشهر با وارد کردن واريته هاي سويا و انجام مقايسه عملکرد و تعيين واريته هاي مناسب اقدام به توسعه کشت اين گياه کرد . سطح زير کشت سويا در ايران در سال زراعي 63-62 حدود 35000 هکتار و ميزان محصول آن 67000 تن گزارش شده است .

آمار متوسط توليد و سطح زير کشت ( سال زراعي 80-1379 )

خصوصيات گياهشناسي :

اين گياه ازتيره نخود و نام علمي آن Glycine max است . يک گونه وحشي از سويا به نام G . soja در ژاپن ، منچوري وکره مي رويد . گفته شده است که گونه اهلي سويا از اين گونه مشتق شده است . امروزه واريته هاي حد واسطي بين دو گونه مزبور وجود دارد.تعدادکروموزومهاي اين دو گونه مساوي است ( 40=n2 ) و مي توان به سهولت آنها را باهم ترکيب کرد .

سوياي معمولي گياهي است بوته مانند ، راست وپربرگ که ارتفاع آن از 30 تا 180 سانتيمتر است . از لحاظ وضع ساقه ، واريته هاي مختلف سوياي تجاري را به دو گروه تقسيم مي کنند. يکي ، گروهي که در آنها انتهاي ساقه به خوشه گل ختم نمي شود ( دائم رشد يا نا محدود رشد ) و ديگري گوهي که انتهاي ساقه آنها به خوشه گل منتهي مي شود ( محدود رشد ) . واريته هاي گروه اول معمولا بلند تر ولي در گروه دوم گياهان کوتاهترند و شاخ وبرگ آنها بيشتر است .