دانلود گزارش کارآموزی زراعت سویا

کلیات:

سویا که آن را به انگلیسی soybean می‌نامند گیاهی است که اکثرا" بخاطر دانه اش در دنیا کشت می‌شود از دانه ی این نبات روغن استخراج می‌گردد که در تهیه ی روغن نباتی وتغذیه ی انسان به کار می‌رود از کنجاله ی سویا نیز که دارای مقدار زیادی پروتیین مرغوب می‌باشد در دامپروری و مخصوصا" مرغداری استفاده می‌شود همچنین در بعضی از نقاط دنیا این نبات را به عنوان علوفه کشت می‌کنند

تا دو سال پیش در ایران زراعت سویا از لحاظ سطح کشت و مقدار محصول در مقام بعد از آفتابگردان قرار داشت ولی توجه دولت مخصوصا" وزارت کشاورزی ومنابع طبیعی به توسعه ی این زراعت موجب گردید که در سال 1345 سطح زراعت ویا به پای سطح آفتابگردان برسد امروزه زراعت این نبات در خیلی از نقاط دنیا یکی از مهمترین زراعت‌های منطقه می‌با شد.

گیاهشناسی سویا:

نام علمی سویا GLYCIN MAXL ازخانواده ی لگومینوز و حساس به شوری واز نباتات روز کوتا است.

نکته: اگر شوری خاک بیشتر از 7میلی موز بر سانتی متر باشد گره بندی در ریشه متوقف میشود.

ریشه:هر ریشه سویا از ریشه اصلی و ریشه‌های فرعی تشکیل شده، ریشه اصلی میتواند تا عمق 5/1متر پایین برود ولی ریشههای در اعماق فرو میرود، قسمت عمده ریشه در 60سانتی متری اولیه خاک قرار دارد، رشد ریشه ها تا موقع گل دادن نبات ادامه دارد وبعد ازآن متوقف میشود.

برگ: به غیر از دو برگ اولیه، سویا مرکب است از 3 برگچه نسبتا" بیضی شکل و پهن و کرکدار تشکیل شده است.

ساقه: ساقه ی اصلی سویه عمودی بوده و از آن ساقه‌های کوچکتر فرعی منشعب میشوند

گل: گلهای سویا خود گشن و به رنگ سفید یا بنفش کمرنگ است، گل آذین آن ازنوع خوشه ای است که عوامل محیطی مانند رطوبت،

حرارت، و. . .  در موقع گل دادن روی آنها تاثیر عمده می‌گذارد.

میوه: میوه سویا از نوع نیام که با دو شکاف طولی با زمینگردد و عموما" 2 تا 3 دانه در درون آن قرار دارد.

نکته: صفر بیولو‍‍‍‍‍‍‍‍‍‍‌ژیک سویا حدود 10 درجه سانتیگراد است و شروع رشد آن زمانی است که درجه حرارت خاک در این محدوده باشد.

شرایط آب و هوایی:

به طور کلی سویا نباتی است که در طول رشد خود احتیاج به بارندگی دارد ولی موقع رسیدن بهتر است که هوا آفتابی باشد بعلاوه سویا شرایط آب وهوایی مرطوب را دوست دارد و در این شرایط کمتر دچار آفت می‌شود

حرارت کمتر از 10 درجه برای سویا مناسب نیست و حرارت بیش از 38 درجه نیز ممکن است به سویا صدمه بزند در مورد درجه حرارت‌های بالا نوع رقم سویا موثر است برخی از ارقام با بالا رفتن درجه حرارت دانه ی آنها چروکیده شده و از ارزش آنها کاسته می‌شود.

تهیه ی زمین:

تهیه ی زمین مهمترین مسۀله در زراعت سویا است . تهیه ی زمین از زمان برداشت محصول قبلی شروع می‌شود که باید بلافاصله بعد از برداشت زراعت قبلی زمین را شخم نیمه عمیق زد تا بقایای زراعت قبل در خاک مدفون گردد و در جریان پاییز وزمستان پوسیده وتبدیل به هوموس گردد و در طول پاییز وزمستان هر زمان که میسر شود باید زمین را چنگک زد تا هم علف‌های هرز را از میان برداشته وهم با شکستن عروق شعریه از تبخیر و هدر رفتن ذخیره ی آب زمین جلوگیری گردد.

ضمنا" در در اراضی جنگلی بخوصوص در زمین‌های تازه آباد شده حتما" باید قبل از کاشت زمین را هرس بزنند تا بقایای در ختان وگیاهان جنگلی نپوسیده و نیم پوسیده از خاک خارج شود.

مراحل آماده سازی زمین:

عملیات شخم: بهتر است در پاییز اقدام به شخم زدن کنیم و تا عمق 30 سانتی متری زمین را شخم بزنیم و قبل از شخم باید 150تا200 کیلو گرم کود فسفات آمونیوم داد.

برای از بین بردن کلوخه ها از دیسک استفاده می‌کنیم که در بهار این کار انجام میشود و برای آماده شدن و ایجاد یک بستر مناسب برای کاشت از دو دیسک عمود بر هم استفاده میکنیم و سپس زمین را ماله می‌کنیم.

عملیات کاشت:

عمق کاشت بر طول زمان خروج گیاه از خاک اثر می‌گذارد نونهالانی که در عمق زیاد کشت شده اند باید مسافت بیشتری را تا سطح خاک طی کنند. به علاوه، حرارت در عمق پایین تر، سرد تر بوده و رشد نونهال کند تر خواحد بود. سویا را هرگز عمیق تر از 5/3 سانتی متر کشت ننماید. بهترین عمق بین 2تا3 سانتی متر میباشد. علف‌های هرز برای جذب رطوبت و المنت ها رقابت شدیدی با سویا خواهند داشت، انجام یک کلتیواتور سطحی قبل از کشت کمک بزرگی به کنترل علف هرز خواهد کرد، وقتی که گیاه سویا در زمین محکم شد کنتر علف هرز به وسیله ی کلتیواتور بهترین اقدام خواهد بود.

اقداماتی که هنگام کاشت معمولا" رعایت می‌شود:

1). آغشته کردن بذر به باکتری: مقدار کمی آب به همراه آغشته کردن بذرها به باکتری و قرار دادن آن در جای خشک و خنک و دور از نور آفتاب صورت می‌گیرد و اینکه اطمینان پیدا کنیم تمام قسمت‌های بذر به باکتری آغشته شده باشد و سریعا" بعد از این عملیات بذور را کاشته و آبیاری را انجام می‌دهیم.

2). بذر را با ماشین‌های بذر پاش به صورت خطی کاشت می‌کنند ، فاصله ی کاشت در ارقام زود رس 40 تا 50 cm و در ارقام دیر رس و متوست رس بین 75 تا 60 cm است فاصله ی کشت روی خط 3 تا 8 cm می‌با شد عمق کاشت در خاک‌های رسی تا 3 cm است واگر خاک خشک تر با شد عمق کاشت را بیشتر می‌کنیم. برای کاشت سویا با ید ابتدا زمین را آبیاری کرد زیرا کشت سویا به صورت خشک باعث می‌شود که بعد از آبیاری زمین سله ببندد، که از عیب‌های مهم می‌باشد.

3).  مقدار مصر ف بذر حدود 120-60 کیلو در هکتار است که بستگی به نوع رقم، وزن هزار دانه، قوه ی نامیه  و نوع کشت دارد.

4).  تاریخ کاشت: در ایران سویا را در دو فصل کشت می‌کنند:الف در بهار- که بیشتر مربوط به مناطق مازندران و گرگان ولرستان است که از نیمه ی فروردین تا آخر اردیبهشت ماه صورت می‌گیرد. ب در تابستان - که بیشتر مربوط به مناطقی از گرگان است که در زمین برداشت گندم صورت گرفته باشد که از اواسط خرداد تا اواسط تیر انجام می‌شود.

طرز کاشت:

سویا را حتما" بایستی خطی کشت نمود و مخصوصا" برای کاشت آن از ماشین‌های بذر افشان استفاده نمود در این طرز کاشت عملیات وجین، سله شکن، و دفع آفات بهتر امکان پذیر بوده و مقدار بذر در این طریقه کمتر از دست پاش است ولی مهمترین دلیل کشت خطی این است که می‌توان بذر را در عمق مناسبی در مجاورت رطوبت کافی قرار داد و بدین ترتیب سبز شدن آن را تسهیل نمود بعلاوه در کاشت دست پاش چون مقدار زیادی بذر در اعماق مختلف می‌افتد لذا خوب سبز نمی شود. بذر سویا را با ماشین‌های بذر پاش خطی کشت می‌نمایند و برای این کار می‌توان از بذر پاش پنبه یا چغندر قند استفاده کرد ولی بایستی صفحه ی توزیع کننده ی بذر را تعویض کرد.

عمق کاشت مخصوصا" در کشت ردیفی با ماشین یکی از مهمترین علل موفقیت در کاشت سویا می‌باشد زیرا اگر بعد از کاشت به دانه ی سویا رطوبت کافی نرسد سبز نمی شود و اگر در سبز شدن سویا تاخیر گردد هم از تاثیر باکتری ها کاسته می‌شود و هم ممکن است خود دانه در خاک مورد حمله ی قارچ ها و آفات دیگر قرار گرته از بین برود و لذا لازم است که دانه در زمین در مجاورت رطوبت کافی قرار بگیرد و در این مورد بهتر است قبل از کاشت عمقی را که دارای رطوبت کافی است تعیین نموده وسپس عمق بذر پاش را با توجه به این عمق تنظیم نمود.

عملیات داشت:

( وجین ): اگرزمین در پاییز شخم خورده باشد دو دیسکی که در بهار عمود بر هم زده می‌شود در کنتر علف‌های هرز بسیار موثر است. استفاده از سموم علف کش قبل از کاشت این مبارزه را کامل می‌کند چنانچه با سبز شدن بوته‌های سویا علف‌های هرز نیز سبز شوند لازم است که این علف ها را از بین ببریم برای این کار در زراعت‌های کوچک و غیر ردیفی از فوکا ودر زراعت‌های بزرگ وردیفی از کولتیواتور استفاده می‌کنیم.

وجین:

برای جلوگیری از خسارت علف‌های هرز، اولین شرط این است که موقع کاشت سویا زمین کاملا" از علف هرز بهاره پاک باشد. اگر سویا به طور منظم سبز گردد بعد از این که بوته ها رشد کافی پیدا کردند، زمین را می‌پوشانند و در این موقع دیگر احتیاج به وجین نیست ولی تا موقعی که بوته ها کوچک می‌باشند بایستی از رقابت علف‌های هرز جتوگیری نموده آنها را وجین کرد.

در کولتیواتور زدن با تراکتور بایستی فاصله ی بین ردیف ها طوری باشد که چرخ‌های تراکتور موجب له شدن بوته شود. بنابراین بایستی فاصله ی چرخ‌های تراکتور جهت این منظور تنظیم شده است. برای اینکه عمل کولتیواتور زدن در عمل دچار مشکل نشود بایستی فواصل مابین خطوط به اندازه ی کافی زیاد باشد اگر عمل کولتیواتور زدن با تراکتور معمولی انجام می‌شود بایستی فواصل خطوط 70 سانتی متر باشد ولی اگر تراکتور دارای چرخ‌های باریک باشد می‌توان فواصل خطوط را تا 50 سانتی متر کم نمود.

توضیح مراحل رشد بوته:

ظهور برگ تک برگچه ای، ظهور اولین برگ سه برگچه ای، تشکیل چهارمین بند، تشکیل ششمین بند، 50 درصد گیاهان شامل یک گل می‌باشند، ظهور گل در دومین بند ساقه، ظهور غلاف در یکی از چهار بند بالای گیاه،  غلاف‌های 105 سانتی متری در یکی از چهار بند بالای گیاه،  وجود دانه ی کامل در یکی از چهار بند بالای گیاه،  غلاف ها زرد می‌شوند و 50 در صد برگ ها نیز زرد شده- اند، 95 درصد غلاف ها قهوه ای شده اند.

شرح مراحل:

ظهور برگ تک برگچه ای: دو برگ تک برگچه ای اولین برگ‌های حقیقی گیاه سویا هستند که در بالای لپه ها ظاهر می‌شوند. هر یک از این برگ عا دارای یک پهنک ویک دمبرگ می‌با شند که در یک نقطه در طرفین ساقه بوجود می‌آیند تاثیر ریزش این برگ ها در کاهش میزان برداشت کمتر از تاثیر ریزش لپه ها می‌باشد.

ظهور اولین برگ‌های سه برگچه ای گیاه: برگ‌های سه برگچه ای عهده دار فعالیت‌های حیاتی گیاه یعنی فتوسنتز می‌باشند فتوسنتز عبارت است از:مراحلی که به وسیله ی آن سلول‌های گیاهی با استفاده از گاز کربنیک و آب در حضور کلروفیل و نور، مواد قندی مورد احتیاج گیاه را می‌سازند. میزان برداشت محصول بستگی به جذب نور توسط برگ ها دارد گیاه سویا در حدود 15 تا 20 سانتی متر طول دارد و دارای 2 بند همراه با برگ‌های کاملا" باز شده می‌باشد این برگ ها سه پهنک جدا از هم دارند از هر بند فقط یک برگ سه برگچه‌ای به وجود خواهد آمد که یک برگ در سمت چپ ساقه وبعدی در سمت راست ساقه قرار دارد این برگ ها عامل اصلی فتوسنتز بوده وریزش 50 برگ ها در این مرحله باعث کاهش میزان برداشت به مقدار 3 در صد خواهد شد.

تشکیل چهارمین بند: در این مرحله گیاه به طول 20 تا 25 سانتی متر می‌باشد، چهار برگ گیاه (یک برگ در هر بند) کاملا" باز شده است در بعضی از بوته ها یک یا هر دو بوته به زمین افتاده اند. تشکیل ششمین بند: گیاهان در حدود 30 تا 35 سانتی متر طول داشته و ششمین برگ کاملا" باز شده است.

گلدهی: در این مرحله در گیاه در حدود 37 تا 45 سانتی متر می‌باشد گیاه شاخه تولید کرده و در حدود 50 درصد شاخه ها حد اقل یک گل دارند گلها کاملا" باز شده و قد گیاه به 52 تا 56 سانتی متر رسیده است، گلها در بالا ترین بند گیاه تشکیل می‌شوند ریزش 50 درصد برگ ها در این مرحله میزان برداشت را به مقدار 9 درصد کاهش خواهد داد.

شروع تشکیل غلاف: گلدهی سویا از بند‌های سوم تا ششم نسبت به سطح خاک شروع شده وسپس به بالا و پایین ادامه می‌یابد و به همین ترتیب غلاف ها تشکیل می‌شوند معمولا" گلدهی حدود 3 هفته ادامه خواهد داشت و در حدود 70 تا 75 در صد گلها به زمین ریخته وهیچ گاه بار ور نخواهد شد.

رشد سریع غلاف ها و سپس تکامل انها: این مرحله، مرحله ی پایان گلدهی و شروع رشد سریع غلاف‌ها می‌باشد، پر شدن (بارور شدن) غلاف ها با دانه حدود 3 تا 5 هفته به طول می‌انجامد . در این مرحله بیشتر از مرحله‌ی قبل میزان برداشت را در اثر کاهش تعداد دانه در هر غلاف و اندازه ، هر دانه، پایین می‌آورد. غلاف‌های فوقانی گیاه در شتر وکامل تر از غلاف‌های تحتانی گیاه می‌باشد.

تشکیل دانه: دانه به سرعت در حال پر شدن است، احتیاج گیاه به آب ومواد غذایی به حد اکثر رسیده است حداقل مقداری از فسفر وپتاسیم لازم را با شخم به داخل زمین عمقی که که رطوبت، وجود دارد قرار داده شود تا جذب آن توسط ریشه تضمین شود ، صدمات احتمالی به گیاه در این مر حله بیش از هر مر حله ی دیگری میزان برداشت را کاهش می‌دهد.

رشد کامل دانه: گیاه در حدود 80 تا 90 سانتی متر رشد طولی نموده است، برگ‌های تحتانی در حال زرد شدن بوده ورشد غلاف‌های فوقانی به پایان رسیده است. ریزش50 درصد برگ ها باعث کاهش میزان برداشت به مقدار7 درصد خواهد شد.  بوته ها تقریبا" از حالت عمودی خارج شده وخوابیدگی را نشان می‌دهند. در اثر تراکم زیاد،  رشد طولی گیاه بیشتر شده و در نتیجه درجه ی خوابیدگی گیاه بیشتر شده وتعداد غلاف ها در هر بند کاهش می‌یابد که تمام اینها باعث کاهش میزان برداشت می‌گردد، هرچه درجه ی خوابیدگی بشتر گردد، مقدار بیشتری بذر در هنگام درو با کمباین به زمین پاشیده خواهد شد.

بلوغ فیزیولوژی گیاه: قد گیاه در حدود 85 تا95 سانتی متر می‌باشد بین 30 تا 50 درصد برگ ها زرد شده و تعدادی به زمین ریخته- اند، غلاف‌های تحتانی در حال زرد شدن می‌باشد، رنگ برگ‌های فوقانی سبز تر از برگ‌های تحتانی می‌باشد.

تناوب زراعی:

وارد نمودن گیاه سویا در تناوب زراعی از چندین لحاظ بسیار جالب توجه است که ما در اینجا به چند خاصیت از آن اشاره می‌کنیم:

1). سویا دارای ریشه‌های بسیار عمقی است و می‌تواند مواد غذایی را از اعماق زیاد جذب نماید در صورتیکه برای سایر محصولات جنین امکانی وجود ندارد.

2). ریشه ی نسبتا" زیاد و عمیق این نبات بعد از خود زمین را پوک می‌کند و بعد از سویا نبات بعدی از بهبود ساختمان خاک می‌تواند استفاده نماید.

3). غده‌های سویا بعد از برداشت سویا در زمین مانده وخاک را حاصلخیز می‌نمایند.

4). سویا سطح زمین را خوب می‌پوشاند و اگر زراعت آن صحیح انجام شود مزرعه خیلی پاک می‌گردد و در بعضی مناطق مانند مازندران عقیده دارند که کشت سویا موجب از بین بردن علف هرز بندواش می‌گردد.

4). سويا سطح زمين را خوب مي‌پوشاند و اگر زراعت آن صحيح انجام شود مزرعه خيلي پاك مي‌گردد و در بعضي مناطق مانند مازندران عقيده دارند كه كشت سويا موجب از بين بردن علف هرز بندواش مي‌گردد.

5). امراض و آفاتي كه به سويا حمله مي‌نمايند اولا" تعداد آنها بسيار كم است ثانيا" با زراعت‌هاي مهم ديگر اشتراك در امراض وجود ندارد و به همين جهت كشت اين نبات موجب مي‌شود كه نبات بعدي مورد حمله ي آفات و امراض كمتري واقع شود.

6). سويا را مي‌توان در بهار خيلي دير كشت نمود و به همين لحاظ مي‌توان آن را بعد از اكثر نباتات شتوي مخصوصا" باقالا- جو- گندم- كاهو- كلزا- و ساير نباتات شتوي كشت كرد و مخصوصا" زراعت اين نبات بعد از نباتاتي كه در ارديبهشت برداشت مي‌شود بسيار جالب است زيرا در اين شرايط سويا يك محصول كامل و خوب مي‌دهد.

ذيلا" چند تناوب جالب ذكر ميگردد:

تناوب سه نبات در دو سال. يك زراعت شتوي مانند گندم يا جو يا كاهو يا باقالا – سويا – آفتابگردان يا گلرنگ – گندم يا شتوي ديگر.

تناوب چهار نبات در سه سال. پنبه يا چغندر – آفتابگردان يا گلرنگ – گندم يا شتوي ديگر – پنبه يا چغندر.

تناوب سه نباتي در دو سال. كلزا – سويا – آفتابگردان يا گلرنگ – كلزا.

جذب مواد غذايي در سويا:

تمام احتياجات رشدي گياه بايد از تركيبي مناسب تامين شود تا حد اكثر عملكرد گياه بدست آيد. از جنبه نظر فيزيولوژي كمبود مواد غذايي باعث متوفق شدن رشد گياه ويا مانع مصرف مواد قندي ساخته شده در برگ توسط اعضاي مختلف گياه خواهد شد. جذب مواد قندي بستگي كامل به فصل، واريته وحاصلخيزي خاك دارد . به علت كوچك بودن گياه احتياج گياه به مواد غذايي در اوايل رشد ناچيز بوده وميزان جذب مواد غذايي از مرحله‌ي 3 به بعد افزايش مي‌يابد. بايد دقت شود كه وجود مواد غذايي در خاك در اوايل رشد گياه ضروري است. جذب نيتروژن، فسفر، وپتاسيم از مرحله ي 5 تا 9 با يك ميزان ثابت صورت ميگيرد. زيادي المنت‌هاي جذب شده در اعضاي قديمي گياه ذخيره شده و در آينده به اعضاي جوان و اعضايي كه دچار كمبود المنت ها مي‌شوند منتقل ميگردند.

حدود 75 درصد از نيتروژن و فسفر حدود 60 درصد از پتاسيم جذب شده توسط گياه در دانه ذخيره ميگردد اين مقدار زياد از مواد غذايي كه با برداشت محصول از مزرعه خارج ميگردد، توسط كود و يا تناوب به خاك بازگردانيده شود. گياه سويا وهمچنين باكتري‌هاي سازنده ي ازت در ريشه ي گياه احتياج به مقدار متنابهي از كلسيم، مگتزيوم، بارون، منگنز و. . . دارند. PH مناسب براي رشد سويا و باكتري‌هاي سويا بين 6 تا 5/6 مي‌با شند.

احتياجات كودي سويا:

سويا مانند ساير نباتات به مواد معدني مخصوصا" ازت، فسفر، و پتاس احتياج دارد. ا لبته اگر اين نبات در خاك‌هاي اسيدس كاشته شود به آهك نيز نيازمند خواهد بود. چون در كشور ما گيلان و شهسوار خاك‌هاي اسيدي وجود ندارد لذا از ذكر آهك دادن به زمين خودداري گرديده است.

كود دهي سويا:

اگرچه گياه سويا در اوايل رشد خود احتياج به مقدار كمي مواد غذايي دارد ولي اندازه ي نهايي برگ ها و امكان رشد سريع گياه بستگي به حاصلخيزي خاك در اوايل رشد دارد. مواد جذب شده ي اضافي در گياه ذخيره ميشود و در مراحل بعدي رشد مورد استفاده قرار ميگيرد.

به علت كوچك بودن سيستم ريشه بوته در اوايل رشد گياه بايد كود را تقريبا" 5/2 تا 5 سانتيمتر در سمت و در زير بذر قرار داد. اين عمل كمك فراواني به رشد سريع گياه خواهد كرد. كود‌هاي شيميايي را نبايد در تماس با بذر قرار داد زيرا كه حالت شوره زايي كوتاه باعث از بين رفتن قوه ي ناميه ي بذر خواهد شد.

ازت: ازت نه تنها موجب رشد ونمو گياه بوده و در محصول دهي آن تأثير بسزايي دارد بلكه در تكوين پروتئين دانه ي سويا نيز داراي اهميت بسيار است معمولا به سويا كود ازتي نميدهند بلكه سعي مي‌شود كه اين نبات ازت مورد احتياج خود را از طريق باكتري هاي جذب كننده ي ازت تأمين نمايند ولي اين باكتري ها فعاليت قابل ملاحظه اي در ماه اول زندگاني گياه ندارند و در اين موقع سويا بايد احتياجات ازت خود را از كوتيلدون ها ويا خاك تأمين نمايد. اگر زمين از لحاظ ازت خيلي فقير نباشد مي‌توان از دادن ازت خودداري نمود. اگر زمين فاقد هوموس و ازت لازم باشد، لازم است كه مختصري ازت در حدود 18 – 22 كيلو در هكتار به زمين داده شود. اين مقدار معادل 50 كيلو اوره يا 100 كيلو فسفات آمونيوم است.

فسفر: فسفر در تشكيل گل و غلاف بندي نقش مهمي دارد و نبودن فسفر به اندازه ي كافي موجب ريزش گل ها وعدم غلاف بندي ميگردد. در خاك‌هاي اسيدي بايستي بر مقدار كود افزود زيرا مقداري از فسفر توسط آهن موجود در خاك غير قابل مصرف مي‌گردد.

در ارازي فقير كه از نظر فسفر پتاس فقير باشند كود فسفري و پتاس موجب ازدياد محصول مي‌گردد ولي دادن كود فسفري بدون كود پتاس موجب پائين آمدن عملكرد خواهد بود مناسب ترين مقدار كود در عمل 100 – 150 كيلوگرم فسفات آمونيوم در هكتار ميباشد كه داراي مقدار لازم ازت است اگر سوپر فسفات تريپل به زمين بدهيم لازم است در حدود 50 كيلو هم اوره به آن اضافه نمود البته لازم به ذكر است كه ارقام مختلف سويا در مقابل مقادير مختلف فسفر حساسيت دارند و بعضي از ارقام آن تحمل كود‌هاي زياد فسفري را ندارند.

پتاس: پتاس به طور كلي موجب استحكام انساج نبات مي‌گردد وجود پتاس در نبات موجب جلوگيري ريزش غلاف ها مي‌گردد همچنين مقدار روغن را در دانه بالا مي‌برد پتاس در پر نمودن غلاف ها نيز مؤثر است. همچنين سلامتي كلي نبات و مخصوصا" سلامتي برگها مديون پتلس است.

زمان برداشت محصول:

تمام برگها به زمين ريختهاند و 95 درصد غلاف ها رنگ قهوه اي دارند رطوبت دانه در اين زمان به 13درصد رسيده است. به وزن وتعداد دانه ها اضافه نخواهد شد. بايد منتظر بود تا رطوبت دانه به 13 درصد برسد وسپس محصول را برداشت نمود. اگر ساقه بوته كه در زمين مي‌ماند به طول تقريبا" 9 سانتي متر باشد مقدار 5درصد، و اگر به طول تقريبا" 18سانتي متر باشد مقدار 12 درصد از محصوت در زمين باقي خواهد ماند. وزن گياه سويا در اوايل فصل رشد به اهستگي افزايش مي‌يابد ؛ برگها، دمبرگها، و ساقه تنها اعضاي بوته سويا تا پايان مرحله ي چهارم مي‌باشد ميزان ازدياد ذخيره ي مواد خشك از مرحله ي 5 تا 9 ثابت مي‌باشد تاثير نارسايي ها (مانند كمبود رطوبت خاك، بيماري، افات و. . . ) بر مدت زمان عمل ذخيره شدن ماده ي خشك در دانه شديدتر است تا بر ميزان ذخيره. تعداد، وزن، و اندازه ي دانه ها در هر واريته اي به صورت ژنتيكي كنترل مي‌شود ولي ولي عوامل نا مساعد محيط مي‌تواند براين مشخصات دانه اثر گذارد وشدت اين تاثير در مرحله ي هفتم به طور كلي بعد از مرحله ي تشكيل غلاف زياد مي‌باشد.

در صورت عدم رقابت بوته با علف‌هاي هرز ، تعداد شاخه ها و غلاف در هر گياه افزايش خواهد يافت . زيادي تراكم بوته در واحد سطح به قد گياه افزوده و باعث خوابيدگي بيشتر گياه و در نتيجه كاهش ميزان برداشت مي‌گردد، تراكم مناسب به واريته و آب و هواي منطقه بستگي دارد. بيشترين ميزان برداشت وقتي بدست مي‌ايد كه عوامل محيطي در تمام مراحل رشد گياه مناسب باشد. نا مساعدي آب و هوا در اوايل رشد باعث كوچك ماندن برگ ها مي‌شود كه در واقع وسعت و گن جايش كارخانه ساخته و مواد خشك تقليل خواهد يافت. نارسايي ها در اواخر رشد باعث كاهش تعداد غلاف ها ودانه در هرغلاف و اندازه ي دانه ها خواخد گشت.

نكته هايي در مورد مراحل برداشت:

ميزان محصول زراعت سويا خيلي بيشتر از انچه است كه امروزه برداشت مي‌شود . واريته‌هاي جديد، روش‌هاي جديد در حاصلخيز نمودن خاك و عمليات زراعي صحيح ميتوانند ميزان برداشت را به نهايت توانايي گياه نزديك كند. يك دانش كلي و دقيق از گياه سويا براي تصميم گيري در مورد موارد زير ضروري مي‌باشد:

1). انتخاب واريته كه مناسب منطقه ي مورد نظر باشد.

2). تهيه ي زمين

3). تعيين فاصله بين بوته ها و رديف ها

4). تعيين زمان كشت ، كنترل علف هرز، آ بياري و برداشت محصول

تمام گياهان سويا اين مراحل رشد را طي خواهند كرد ولي فاصله ي زماني بين مراحل رشد، تعداد برگ ها وقد گياه ممكن است در اثر عوامل گوناگون مانند اختلافات واريته ها در فصل ها، تاريخ‌هاي كاشت ودر مناطق دچار تغييرات شوند

براي مثال: 1 – يك واريته ي زود رس ممكن است كه تعداد كمتري برگ توليد كرده و مراحل رشد را سريعتر به پايان برساند، به خصوص اگر دير كشت شوند ودريك واريته ديررس ممكن است برگ‌هاي بيشتري توليد كرده ومراحل رشد را به آهستگي طي كند.

2- ميزان رشد گياه بستگي مستقيم به درجه حرارت دارد بنابراين طول هر مرحله ي رشد با تغييرات درجه حرارت تغيير خواهد كرد

3- كمبود المنت ها، آب و ساير نا رسايي ها ممكن است كه طول هر يك از مراحل رشد را تغيير دهد بخوصوص اگر اين نارسايي ها بعد از غلاف بندي اتفاق افتد.

4 – تعداد دانه ها ودر نتيجه اندازه ي آنها در هر واريته اي به صورت ژنتيكي كنترل مي‌شود اما نارسايي‌هاي محيط مانند بيماري، كمبود المنت ها، رطوبت تعداد غلاف ها ، واندازه ي دانه ها را تقليل مي‌دهد.

عمليات برداشت : زماني كه غلاف ها قهوه اي، زرد، سفيد شدند به عبارتي رنگ سبز خود را از دست دادند سويا رسيده است وبرداشت صورت مي‌گيرد كه به صورت برداشت توسط كمباين گندم در شرايط كشت رديفي انجام مي‌شود . ميزان متوسط عملكرد سويا در شرايط خوب و ارقام مناسب در كشور حدود 3100 كيلو گرم در هكتار است كه اين ميزان در كشت دوم سويا خدود 2200 كيلو گرم در هكتار مي‌رسد دانه ي سويا حدود 19 تا 22 درصد روغن، و 35 تا 40 درصد پروتيين دارد كنجاله ي بدست آمده از سويا در جيره ي غذايي دام و طيور وتامين احتياجات غذايي آنها بسيار موثر است و از كيفيت بالايي برخوردار است

خشك كردن محصول:

اگر بوته ي سويا در موقع برداشت محصول در مزرعه نخوابيده باشد ومخصوصا" هوا گرم نبا شد باران‌هاي پاييزه تاثير مهمي روي بذر ندارد و به كشاورزان توصيه مي‌شود كه از برداشت سويا در هواي باراني جدا" خودداري نمايند.

اگر هوا آفتابي باشد مي‌توان با پهن نمودن محصول روي زمين آسفالته ويا روي حصير وغيره آنرا خشك كرد ولي اگر هواي باراني مدتي ادامه داشته باشد ويا امكان پهن نمودن محصول وجود نداشته باشد بايستي به وسايل مصنوعي دانه را خشك نمود، در زراعت‌هاي كوچك كه ميزان محصول كم است مي‌توان از ماشين‌هاي كوچك برنج خشك كني استفاده نمود.

درجه حرارتي كه با آن سويا را خشك مي‌كنند بستگي به مورد مصرف سويا دارد { قوه ي ناميه ي سويا در 42-43 درجه ي سانتيگراد از بين مي‌رود لذا اگر هدف از خشك كردن محصول تهيه ي بذر باشد نبايستي درجه ي حرارت از 42 بالا تر رود.}

اگر از سويا در تغذيه ي انساني بخواهند استفاده كنند باز هم نبايستي درجه حرارت محصول از 42-43 درجه بالا تر رود ولي اگر دانه به مصرف روغن كشي خواهد رسيد مي‌توان درجه حرارت را تا 60 الي 70 درجه سانتيگراد بالا برد ولي بيش از 70 درجه نيز توصيه نمي شود زيرا اگر درجه حرارت بالا تر رود استحصال روغن به مشكلاتي برمي خورد

ضمنا" رطوبت دانه ي سويا را اگر از 11% پايين تر رود در موقع خرد كردن دانه تبديل به گرد شده و روغن كشي مشكل مي‌شود

همچنين اگر دانه را به منظور تهيه ي بذر خشك نمايند نبايستي رطوبت دانه از 11% كمتر باشد زيرا خشك نمودن زيادي بذر، موجب شكستگي بذر هنگام بوجاري و گذاشتن و برداشتن آن مي‌گردد.

انبار كردن سويا:

اگر بخواهيم سويا را انبار ونگهداري كنيم بايد به نكات زير توجه داشته باشيم:

در انبار نمودن سويا بايد دقت كافي به عمل آيد كه اولا" دانه به اندازه ي كافي خشك بوده و بيش ا 13 درصد رطوبت نداشته باشد و خود انبار داراي تهويه ي خوب، جريان هواي كافي بوده و خشك و خنك باشد . اگر سويا 14 تا 15 درصد رطوبت داشته باشد در طول زمستان نگهداري آن آسان خواهد بود ولي با گرم شدن هوا خيلي زود فاسد مي‌شود اگر سويا را بخواهيم بيش از يك سال نگهداري نماييم حتما" لازم است كه رطوبت آن كمتر از 12 درصد باشد . اگر سويا را در مخزن‌هاي رو باز نگهداري نمايند دانه هايي كه مجاور هوا مي‌باشند جذب رطوبت نموده و ممكن است فاسد گردند و لازم است محتوي اين مخزن ها را گاه گاهي بهم زد.

در كشور ما بيشتر سويا را با كيسه نگهداري مي‌نمايند به همين جهت لازم است كه گاه گاه با اندازه گرفتن حرارت داخل كيسه نسبت به وضع آنها اطلاعات لازم كسب كرد همچنين نبايستي كيسه‌هاي بذر را بيش از ده رديف روي هم چيد زيرا فشار وارد بر كيسه‌هاي پايين از ارزش زراعي آنها مي‌كاهد.

آفات مهم سويا:

همه ي آفات سويا داراي خسارت اقتصادي نيستند ولي ممكن است بعضي از آنها به دليل شرايط جوي و زمان فعاليت و جمعيت آفات، خساراتي را به سويا بزنند مهم ترين آفات سويا عبارتند از: كرم طوقه بر ؛ كرم برگ خوار كارادرينا، كرم برگ خوار پرودينا، كنه ي دو نقطه اي، كرم غلاف خوار سويا، مگس لوبيا، تريپس، پروانه تك نقطه اي.

كرم طوقه بر: اين حشره پروانه اي است، لاروها بعد از خروج از تخم در رويه بوته‌هاي جوان سويا از برگ تغذيه مي‌نمايند و به محض بزرگ شدن به داخل خاك رفته و به قسمت پايين ساقه حمله مي‌كنند و باعث ازبين رفتن بوته مي‌شوند.

] مشخصات: [‌ لاروها به رنگ خاكي متمايل به سبز تيره هستند كه با رشد كامل به طول 50 ميليمتر مي‌رسند در روي بدن لارو سه عدد نوار طولي كشيده شده است. ]‌مبارزه:[ 1- استفاده از طعمه ي مسموم ، 2- مقدار 2 كيلو ليندين را در پاي بوته ها پاشيده و بعد در طول رديف كاشت مزرعه را ديسك سطحي زده تا سم خوب با خاك آغشته شود.

كرم برگ خوار كارادرينا: اين آفت لارو پروانه اي است كه تخم‌هاي خود را به طور دسته جمعي در زير برگ قرار داده و رويش را به وسيله ي ماده ي پنبه اي شكلي مي‌پوشاند. كرم جوان بعد از خروج از تخم ابتدا از پارانشيم برگ تغذيه مي‌نمايد ولي بعد از انكه بزرگ شدند تمام قسمت‌هاي برگ را مي‌خورند

[ مشخصات: ] كرم ها داراي بدن صاف بوده و رنگ آنها بسيار متغير است و از سبز روشن تا پشت گلي وسياه ديده مي‌شود و در روي بدن آنها نوار‌هاي برنگ‌هاي سفيد، سياه و نارنجي وجود دارد و طول آنها در رشد كامل به 30 سانتي متر مي‌رسد.

[ مبارزه: ] شخم و يخ اب زمستاني بعلت از بين بردن شفيره ها يي كه در خاك وجود دارد باعث كاهش جمعيت آفت مي‌شود.

از سمومي كه در زير نام برده شده نيز مي‌توان استفاده كرد:

فرمول 1- سوين 5/1 تا 2 ليتر ماده ي خالص در هكتار.

فرمول 2- توربيدان ام 5/2 تا 3 ليتر در هكتار.

فرمول 3- سوپر اسيد 40 % 1 تا 2 ليتر در هكتار .

مقدار آب بسته به نوع سمپاش و ارتفاع بوته ها ممكن است بين 100 تا 1000 ليتر تغيير نمايد.

كرم برگ خوار پرودنيا: حشره ايست همه چيز خوار كه در بعضي سالها طغيانش بقدري شديد است كه ان سال را مي‌توان سال پرودنيا ناميد. خسارت آفات بوسيله لارو صورت ميگيرد. [ مشخصات: ] رنگ لارو ابتدا سبز روشن است ولي بعد به رنگ‌هاي سبز

تا سبز متمايل به قهوه اي و ابي خاكستري ديده مي‌شود. سر لارو سياه و در طول بدن آن نوار هايي به رنگ روشن همراه با مو‌هاي تيره و كوتاه وجود دارد. [ مبارزه: ] بهترين موقع سمپاشي زماني است كه لارو ها كوچك و در روي بوته ها هستند و تغذيه آنها خيلي شديد مي‌باشد. 1- توربيدان ام 3 ليتر در هكتار. 2- اكا مت 5/1 ليتر در هكتار. 3- سوپر اسيد 40% 2 ليتر در هكتار. 4- دي پتركس 80 % .