دانلود گزارش کارآموزی موسسه تحقیقات و آموزش کشاورزی بخش تحقیقات خاک و آب

-بررسی اثرات میزان محلول پاشی عناصر کلسیم و منگنز بر روی خواص کمی و کیفی دو رقم گوجه‌فرنگی

- تعیین معیارهای کیفی میوه‌های صادراتی، افزایش عملکرد و ارتقاء کیفی آنها با مصرف بهینه کود و آب در کشور

- بررسی اثر مصرف فاضلاب تصفیه شده طی فرایند هوا دهی بر خصوصیات شیمیایی خاک و تجمع عناصر کمیاب سرب و کادمیوم در گیاهان آبیاری شده با فاضلاب

-اثر محلول پاشی کلرور کلسیم بر روی درختان سیب

- بررسی اثرات کودهای ازت وپتاسه بر عملکرد محصول گل زعفران

- تعیین تناسب اراضی گندم آبی و چغندرقند در منطقه چناران، استان خراسان

- تعیین‌ نیاز آبی‌ گیاه‌ چغندرقند به‌ روش‌ لایسیمتری‌ در مشهد

- ضرورت مصرف گوگرد در خاک های استان خراسان

-تحقیق در مورد اثر گوگرد در حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه

-تهیه مقاله در مورد اثر گوگرد و ارسال برای چاپ در مجله زیتون

- بیوفسفات طلایی، کودی جدید در تغذیه نوین درختان میوه

-همکاری در انجام طرح برآورد کود مورد نیاز محصولات زراعی استان خراسان

-ترجمه متون تخصصی خاکشناسی

-آشنایی با روش تحقیق

کار در آزمایشگاه:

-آنالیز گیاه و خاک

-نمونه برداری نمونه گیاه و نمونه خاک

آشنایی با نرم افزارهای مرتبط با مهندسی خاکشناسی و آمار

-یادگیری نرم افزار Mstatc وSigmstat که در مورد بررسی آماری نتایج حاصله از طرح های تحقیقاتی می باشد.

-مدل جامع کامپیوتری توصیه کودهای شیمیایی و آلی در راستای تولیدات کشاورزی پایدار

شرح طرح های تحقیقاتی بازدید شده:

- بررسی های فیزیولوژیکی تحمل به خشکی در چغندر قند در ارتباط با P,K

چکیده و شرح کامل طرح و هدف از اجرای آن به پیوست ضمیمه شده است.

-بررسی اثر منابع و مقادیر پتاسیم بر خصوصیات کمی و کیفی پنبه در شرایط شور و غیر شور

چکیده و شرح کامل طرح و هدف از اجرای آن به پیوست ضمیمه شده است.

بررسی عملکرد گوجه فرنگی در سطوح مختلف N,Kاز طریق روش کود آبیاری

چکیده و شرح کامل طرح و هدف از اجرای آن به پیوست ضمیمه شده است.

اثر مصرف مواد آلی بر کمیت و کیفیت محصول چغندر قند

مقدمه :

     اثرات سودمند مواد آلی در بهبود خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاکهای زراعی و نقش آنها در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی از دیرباز مورد توجه بشر بوده است. این مواد تا قبل از شناسایی و مصرف کودهای شیمیایی در حدود 150 سال پیش تنها منبع خارجی تأمین کننده عناصر غذایی مورد نیاز گیاه به شمار می‌آمدند. ولی با گذر از کشاورزی سنتی و ورود به کشاورزی مدرن در نیم قرن اخیر متأسفانه مصرف کودهای آلی کاهش و کودهای شیمیایی بطور روز افزونی افزایش یافت. تخریب خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک در اثر عدم مصرف کودهای آلی و کشت و کار بیش از اندازه و نیز آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از مصرف بی‌رویه کودهای شیمیایی در کشاورزی باعث گردید که در سالهای اخیر مصرف این نوع کودها دوباره مورد توجه قرار گیرد. بطوریکه مدیریت مطلوب ماده آلی در خاک قلب کشاورزی پایدار نام گرفت. در همین راستا در کشور ما نیز در نظر است که با استفاده از مواد آلی از منابع مختلف سطح ماده آلی خاکهای زراعی حداقل به میزان یک درصد افزایش یابد.ماده آلی منبع مواد معدنی و انرژی برای گیاهان و موجودات خاک است و با تشدید فعالیت زیستی در خاک به چرخش بهتر عناصر غذایی و قابلیت جذب آنها کمک می‌کند. تحقیقات مختلف نشان داده است که در خاکهای آهکی مخلوط کردن کودهای فسفاته با کودهای آلی موجب جذب بهتر فسفر توسط گیاه می‌گردد. این پدیده می‌تواند ناشی از کاهش pH خاک در اثر CO2 حاصل از فساد مواد آلی و نیز اثر فسفر آلی باشد. معدنی شدن 1 درصد ماده آلی در 30 سانتیمتری سطح خاک می‌تواند معادل 9 تن در هکتار اسید سولفوریک، پروتون آزاد کند کمپلکس‌های آلی - فلزی که بر اثر تجزیه میکروبی ماده آلی خاک تشکیل می‌شوند نیز قابلیت جذب عناصر کم مصرف را بطور مؤثری تحت تأثیر قرار می‌دهد. ماده آلی  خاک دانه سازی و متعاقب آن نفوذ‌پذیری خاک را افزایش داده  و توسعه ریشه و راندمان مصرف آب را بهبود می‌بخشد.

   سطح زیر کشت چغندرقند در کشور 185 هزار هکتار و تولید کل چغندرقند در کشور 5 میلیون تن گزارش شده است که در این میان استان خراسان با سهم 6/33 درصد از سطح زیر کشت و 9/35 درصد تولید آن در جایگاه ویژه‌ای قرار دارد مطالعات انجام شده تاکنون در استان بیشتر روی تاثیر کودهای شیمیایی خصوصاً N-P-K متمرکز بوده و  به بررسی اثرات مواد آلی پرداخته نشده است.

مواد و روشها :

          به منظور بررسی تاثیر مواد آلی بر کمیت و کیفیت محصول چغندرقند پژوهشی در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با 10 تیمار و در 4 تکرار در اراضی مرکز تحقیقات کشاورزی خراسان (طرق) انجام شد تیمارهای آزمایش عبارت بودند از مقادیر 5/2، 5 و 10 تن در هکتار از هر یک از کودهای گاوی، مرغی و کمپوست و شاهد (بدون مصرف هر گونه کود دامی) قبل از کاشت از هر تکرار یک نمونه مرکب خاک از عمق 30-0 سانتیمتری تهیه و در آزمایشگاه خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن تعیین گردید(جدول 1).

جدول1- برخی از خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک محل آزمایش

عمق

SP

(%)

Ec

Ds/m

pH

T.N.V

(%)

OC

(%)

N

(%)

P

(mg/kg)

K

(mg/kg)

بافت

30-0

36

8/0

8

21

7/0

1/0

10

237

لوم

   بر اساس نتایج بدست آمده از آزمون خاک، مقادیر کودهای ازته، فسفاته و پتاسیمی مورد نیاز 350 کیلوگرم اوره، 100 کیلوگرم سوپرفسفات تریپل و 100 کیلوگرم سولفات پتاسیم در هکتار برآورد شد. تمامی کود فسفره و پتاسه و  کود ازته قبل از کاشت و مابقی کود اوره در طی دوران رشد برای تمامی کرتهای آزمایشی بطور یکنواخت و به صورت سرک مصرف گردید. مواد آلی مورد استفاده (کود گاوی، کود مرغی و کمپوست) قبل از کاشت در سطح خاک پخش و بوسیله دیسک به زیر خاک برده شد. مساحت هر کرت آزمایش 60 متر مربع و میزان بذر مصرفی 20 کیلوگرم در هکتار و رقم مورد استفاده PP22 بود. پس از برداشت محصول عملکرد ریشه تعیین گردید و در آزمایشگاه، عیار، درصد قند خالص، درصد ملاس، راندمان استحصال، ناخالصی‌های سدیم و پتاسیم ، میزان ازت و ضریب قلیائیت اندازه‌گیری شد. نتایج حاصله با استفاده از نرم‌افزار SAS مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفت گروه‌بندی میانگین تیمارها با آزمون چند دامنه‌ای دانکن در سطح 5 درصد انجام شد.

نتایج و بحث :

          نتایج بدست آمده از تجزیه واریانس داده های حاصل از آزمایش نشان داد که اثر تیمارهای مختلف مواد آلی بر عملکرد ریشه و صفات درصد قند خالص، درصد قند ملاس، راندمان استحصال و ناخالصی‌‌  پتاسیم و میزان ازت معنی‌دار بود ولی بر عیار، ناخالصی سدیم و ضریب قلیائیت معنی دار نبود. بیشترین عملکرد به مقدار 61 تن در هکتار مربوط به تیمار مصرف 10 تن کود مرغی بود و کمترین آن به مقدار 45 تن در هکتار در تیمار مصرف 5/2 تن کمپوست در هکتار بدست آمد. بالاترین عیار حاصل به مقدار 59/19% در تیمار مصرف 5 تن کمپوست حاصل شد. بطور کلی مصرف ماده آلی باعث بهبود کیفیت محصول چغندرقند گردید.

منابع مورد استفاده :

1-احیائی،مریم.1376. شرح روشهای تجزیه شیمیایی خاک. جلد (2) نشریه شماره 1024 مؤسسه تحقیقات خاک و آب. تهران، ایران.

2-گلچین،ا و م،ج، ملکوتی.1378.نگهداری و پویایی مواد الی در خاک. مجله علوم خاک و آب. جلد 13 شماره 1 تهران. مؤسسه تحقیقات خاک و آب. انجمن علوم خاک ایران.

3-ملکوتی،م،ج و م،ن، غیبی،1379. تعیین حد بحرانی عناصر غذایی مؤثر در خاک، گیاه و میوه. نشر آموزش کشاورزی.

4 - Allison, F.E.(1973). Soil organic matter and its role in crop production. Development in soil science 3 , Elsevier Science Publishing Co. New York.

5 - Duxbury, J.M., Smith, M.S. and Doran. J.W.1989. Soil organic matter as a source and a sink of plant nutrients. In : D.C Coleman, et al.(ed). Dynamics of Soil Organic Matter in Tropical Ecosystems, pp.33-67, University of Hawaii press.

6 - Rasmussen, P.E. and Parlon. W.J.(1994). Long-Term effects of residue management in wheat fallow: I. Inputs yield and soil organic matter. Soil Sci. Soc. Am.J.58: 523-530.

7 - Stevenson, F.J. (1994). Humus Chemistry: Genesis, Composition, Reactions, John Wiley and sons, New York.

بررسی اثرات میزان محلول پاشی عناصر کلسیم و منگنز بر روی خواص کمی و کیفی دو رقم گوجه‌فرنگی

مقدمه:

گوجه ‌فرنگی  Lycopersium  esculantium )) یکی از سبزیهای مهم است که به لحاظ داشتن ویتامین  A، C و مواد غذایی نقش مهمی در سلامتی جامعه ایفای می‌نماید. گوجه‌فرنگی در شرایط اقلیمی بسیار متفاوت و در تمام استانهای کشور در سطح وسیعی کشت می‌شود. بر مبنای آمار رسمی وزارت کشاورزی در سال 1377، سطح زیر کشت گوجه‌فرنگی در کشور حدود 120 هزار هکتار و متوسط تولید 27 تن در هکتار  گزارش شده است (اداره کل آمار و اطلاعات وزارت کشاورزی، 1378). میزان برداشت عناصر غذایی گوجه‌فرنگی با 90 تن عملکرد بیش از 260 کیلوگرم ازت N) )، 100 کیلوگرم فسفر (P2O5 )، 520 کیلوگرم پتاسیم K2O))، 40 کیلوگرم منیزیم، 60 کیلوگرم گوگرد و رقمی بیش از 100 کیلوگرم در هکتار کلسیم می‌باشد. ولی مقدار برداشت عناصر ریز مغذی در مقایسه با عناصر پرمصرف بسیار کم و ناچیز است.                                                    

منگنز از عناصر کم مصرف ضروری برای رشد و نمو گیاهان است که برای اولین بار کمبود آن در سال 1930 توسط اسیکنز و روپرشت در گوجه‌فرنگی گزارش شده است. منگنز در گیاه به سرعت اکسید می‌شود بنابراین در فرایند های اکسیداسیون احیا در گیاه نقش عمده‌ای  دارد (8). پژوهشگران استرالیایی نشان داده‌اند که منگنز یک جزو تشکیل دهنده کلروپلاست گوجه‌فرنگی است (1). منگنز همچنین در طویل شدن ساقه اصلی گوجه‌فرنگی نقش زیادی دارد و در صورت کمبود طول ساقه اصلی به شدت کاهش می‌یابد  (4و 8). کمبود منگنز در خاکهای حاوی کربناتهای آزاد و در pH بالا معمولاً مشاهده می‌شود (10). مارشنر و همکاران  نشان دادند که سطوح بالای فسفر موجب تشدید سمیت منگنز می‌گردد (8).

کلسیم ماده اصلی ساختمان دیواره میانی سلول است. وجود آن برای پایداری و استحکام دیواره سلولی ضروری است بنابراین هرگونه کمبود کلسیم مقاومت فیزیکی گیاه را کاهش داده و نفوذ هیف را به داخل بافت آسانتر می‌کند (1). در خاکهای آهکی علی رغم  وفور کلسیم¸ در مزارع گوجه‌فرنگی کمبود کلسیم وجود دارد. تعدادی از محققین مرگ انتهایی میوه را بدلیل کمی کلسیم و زیادی آب¸ ازت و منیزیم در خاک ذکر کرده‌اند. افزایش نسبت Ca:( K+Mg) نیز با اختلال در رسیدن میوه و ته‌رنگ سبز در میوه greenback)) همراه است. افزایش نسبت  Na: Ca نیز سبب شیوع بیشتر پژمردگی فوزاریومی Fusarium oxysporinmy)) می‌شود.

محمد و همکاران با بررسی اثر تغذیه‌ای کلسیم بر عملکرد و پوسیدگی گلگاه گوجه‌فرنگی دریافت که در تیمارهای کم کلسیم میزان پوسیدگی 95% بیش از تیمار کلسیم متوسط بود. کلسیم زیاد باعث کاهش عملکرد و اندازه گوجه‌فرنگی شد (9). در این مقاله هدف این است اثرات میزان محلول‌پاشی عناصر کلسیم و منگنز بر روی خواص کمی و کیفی دو رقم گوجه‌فرنگی مورد بررسی قرار بگیرد.

مواد وروشها:

به منظور بررسی اثرات میزان محلولپاشی عناصر کلسیم و منگنز بر روی خواص کمی و کیفی دو رقم گوجه‌فرنگی طرحی به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به مدت 2 سال 1381 در مرکز تحقیقات کشاورزی طرق (مشهد) انجام  شد که در آن دو رقم گوجه‌فرنگی ( مبیل وپتوارلی سی اچ) در کرت اصلی و محلول پاشی  کارور کلسیم و سولفات منگنز با سه سطح غلظت (0 ،3 ،6 در هزار ) بصورت فاکتوریل در کرتهای فرعی قرارگرفتند (محلول پاشی در زمان گلدهی انجام شد). چند هفته قبل از کاشت بذور دو رقم مورد استفاده در خاک مزرعه مورد نظر که خصوصیات فیزیکی و شیمیایی آن تعیین شده بود در خزانه کشت  شد و مراقبت‌های لازم تا زمان انتقال نشاءها به زمین اصلی انجام گرفت.  در تاریخ پانزده اردیبهشت ماه که تاریخ مناسب کشت در منطقه می‌باشد، انتقال نشاءها به زمین اصلی صورت گرفت. در هنگام انتقال نشاءها، از آنها دو بوته مرکب تصادفی تهیه و میزان عناصر ریزمغذی و منگنز و کلسیم اندازه‌گیری  شد. در طول فصل رشد مراقبت‌های لازم از قبیل وجین علفهای هرز، سمپاشی علیه آفات و بیماریها، خاکدهی پای بوته‌ها انجام شده یادداشت برداریهای لازم در تمام مدت رشد صورت  گرفت. پس از محلولپاشی و بر اساس دستورالعمل‌های موجود در هنگام میوه‌دهی  از برگهای روبرروی گوجه‌فرنگی نمونه‌برداری و غلظت عناصر فوق اندازه‌گیری  شد (3). صفاتی از قبیل آلودگی بوته‌ها به بیماری، پوسیدگی،لهیدگی میوه،بریکس و pH نیز بررسی و تعیین  شد. پس از تعیین عملکرد هر چین و کل عملکرد هر کرت آزمایشی و درجه‌بندی میوه‌ها، داده‌ها مورد تجزیه و تحلیل آماری قرار گرفته و اثرات تیمارها مشخص  شد.

نتایج و بحث:

براساس نتایج  حاصله به نظر می‌رسد که ارقام مختلف گوجه فرنگی نسبت به محلول‌پاشی عناصر کلسیم و منگنز پاسخهای متفاوتی می‌دهند. اگر چه اثر ساده رقم بر عملکرد معنی‌دار نبود ولی در مورد محلول‌پاشی منگنز بیشترین عملکرد از رقم  V2 با غلظت سه در هزار سولفات منگنز و کمترین عملکرد از رقم  V1 بدون محلول‌پاشی منگنز حاصل شد. در مورد محلول‌پاشی کلرورکلسیم نیز در حالیکه V2 در سطح شش در هزار کلرور کلسیم بیشتری عملکرد را داشت رقم V1 در همین سطح کمترین محصول را تولید کرد. اثر توأم محلول‌پاشی کلسیم و منگنز نیز بر عملکرد محصول معنی دار بود. بطوریکه بیشترین عملکرد از تیمار  Mn6Ca3  و کمترین عملکرد از تیمار Mn6Ca6 حاصل شد. که این امر نشان‌دهنده ایجاد اختلال در متابولیسم منگنز در اثر کلسیم اضافی می باشد. در مجموع اثر تیمارهای منگنز، کلسیم و رقم بر عملکرد گوجه‌فرنگی در سطح 5% معنی‌دار بود و بیشترین و کمترین عملکرد (07/98 و 87/41 تن در هکتار) به ترتیب از تیمارهای V2Mn6Ca3 و V2Mn0Ca6  حاصل شد. اثر متقابل کلسیم و منگنز بر عارضه پوسیدگی گلگاه کاملآ معنی‌دار بود به طوریکه کمترین عارضه پوسیدگی در غلظت کلسیم سه در هزار و منگنز شش در هزار و بیشترین عارضه در تیمار منگنز شش در هزار و کلسیم صفر در هزار مشاهده گردید.

براساس نتايج حاصله به نظر مي‌رسد كه ارقام مختلف گوجه فرنگي نسبت به محلول‌پاشي عناصر كلسيم و منگنز پاسخهاي متفاوتي مي‌دهند. اگر چه اثر سادة رقم بر عملكرد معني‌دار نبود ولي در مورد محلول‌پاشي منگنز بيشترين عملكرد از رقم V2 با غلظت سه در هزار سولفات منگنز و كمترين عملكرد از رقم V1 بدون محلول‌پاشي منگنز حاصل شد. در مورد محلول‌پاشي كلروركلسيم نيز در حاليكه V2 در سطح شش در هزار كلرور كلسيم بيشتري عملكرد را داشت رقم V1 در همين سطح كمترين محصول را توليد كرد. اثر توأم محلول‌پاشي كلسيم و منگنز نيز بر عملكرد محصول معني دار بود. بطوريكه بيشترين عملكرد از تيمار Mn6Ca3 و كمترين عملكرد از تيمار Mn6Ca6 حاصل شد. كه اين امر نشان‌دهندة ايجاد اختلال در متابوليسم منگنز در اثر كلسيم اضافي مي باشد. در مجموع اثر تيمارهاي منگنز، كلسيم و رقم بر عملكرد گوجه‌فرنگي در سطح 5% معني‌دار بود و بيشترين و كمترين عملكرد (07/98 و 87/41 تن در هكتار) به ترتيب از تيمارهاي V2Mn6Ca3 و V2Mn0Ca6 حاصل شد. اثر متقابل كلسيم و منگنز بر عارضة پوسيدگي گلگاه كاملآ معني‌دار بود به طوريكه كمترين عارضه پوسيدگي در غلظت كلسيم سه در هزار و منگنز شش در هزار و بيشترين عارضه در تيمار منگنز شش در هزار و كلسيم صفر در هزار مشاهده گرديد.

جدول يك اثر متقابل تيمارهاي رقم، منگنز و كلسيم بر عملكرد (تن در هكتار) و فاكتورهاي شيميايي گوجه‌فرنگي

منابع مورد استفاده :

ملكوتي، ج.1375. كشاورزي پايدار و افزايش عملكرد با بهينه‌سازي مصرف كود در ايران. نشر آموزش كشاورزي. وزارت كشاورزي.

ملكوتي، م. ج. و ح. مشايخي. 1376. ضرورت مصرف سولفات منگنز براي افزايش كمي و كيفي و غني‌سازي توليدات كشاورزي در كشور. نشريه فني شماره 26. نشر آموزش كشاورزي. وزارت كشاورزي.

ملكوتي، م. ج. و م.ن. غيبي. 1376. تعيين حد بحراني عناصر غذايي محصولات استراتژيك و توصيه صحيح كودي در كشور. نشر آموزش كشاورزي . وزارت كشاورزي.

4- Abbott,A.g1967. physiological effects of micronutrient dificiencies in isolated root of lycopersicon. Esculentum .New phytol.66.414-437.

5- Feny,g.and v.3.Allen.1993.polyamine concentration and ethylen evolution in tomato plants under nutritional stress. Hort.Sci.28(2):104-110

6- Horst,W.J.1988.the physiology of manganes toxicity in manganes in soil and plants 175-188.Kluwer Academic.

7- Katyal,S.L. and K.L chandha.1990:vegetable growing in .

8- Marschner,H.1995.mineral nutrition of higher plants . Harcourt Brace pub.company .

9- Muhammed,s.H.,S.C.William. and E.S.carl.1996.effects of calcium on yield and incidence of Blossom-end.rot of three tomato cultivar. Hort sci.31(11).672.

10- Ohki,K.,Q.O.wilson.,and O.E.Anderson. Manganes deficiency and toxicity sensitivities of soybean cuitivars . Agro.j.j.72:713-716

11- Reuter,Q.j.,A.M.Alston.,and.j.D.Mcfarlane.1988.occurrence and correction of manganese deffi ciemciy in plants. In.manganese insoils and plants.(R.Q.Graham.R.J.Hannan and N.Curen.eds.).205-224.Kluwer Academic Dordceht.

تعيين معيارهاي كيفي ميوه‌هاي صادراتي، افزايش عملكرد و ارتقاء كيفي آنها با مصرف بهينة كود و آب در كشور

چكيده:

به منظور تعيين معيارهاي كيفي ميوه‌هاي صادراتي، افزايش عملكرد و ارتقاء كيفي آنها با مصرف بهينة كود و آب انجام اين طرح در سال 1379 آغاز گرديد. ابتدا در منطقة شهرستان چناران، دو باغ سيب قرمز و زرد كه از نظر مديريتي، نامطلوب بودند انتخاب شدند. از هر كدام از باغها علاوه بر تجزية خاك، برگ و آب آبياري، سوابق مديريتي، كود دهي، وضعيت ظاهري درختان، عملكرد و … يادداشت‌برداري گرديد. سپس در هركدام از باغهاي سيب قرمز و زرد، دو قطعه كه هر كدام حدود 20 اصله درخت را دربرداشت، مرز بندي شدند و در سال 1380 نيز قطعه‌هاي انتخاب شده تحت دو نوع مديريت مطلوب (كود دهي با توجه به نتايج تجزية برگ و به روش چال كود، آبياري به روش جويچه‌اي و محلول پاشي كلرور كلسيم) و نامطلوب (كود دهي به روش پخش سطحي و عرف باغدار، آبياري به روش كرتي و عدم محلول پاشي كلرور كلسيم) قرار گرفتند. پس از اعمال مديريتها نتايج نشان داد كه با مصرف بهينة كود و آب شاخصهاي كمي و كيفي سيب در اين استان بهبود مي‌يابد. به طور يكه با استفاده از آبياري جويچه‌اي و كود دهي متعادل و آن هم به روش چال كود، ميزان عملكرد در باغ سيب قرمز از 9/8 به 4/18 و در باغ سيب زرد از 2/10 به 2/22 تن در هكتار افزايش يافت. با محلول پاشي كلرور كلسيم، غلظت كلسيم سيب قرمز از 2/5 به 4/7 و سفتي از 14/2 به 49/2 رسيد. نسبت K/Ca در قطعة نامطلوب بالاتر از حد بهينه (25) بود كه اين نسبت در قطعة مطلوب به حد نرمال رسيد (از 35 به 20 كاهش پيدا كرد).

مقدمه:

سيب يكي از محصولات تجاري باغهاي كشور بوده و سطح زير كشت آن بالغ بر 120 هزار هكتار و توليد ساليانة آن حدود 2 ميليون تن مي‌باشد. در حال حاضر عوامل متعددي از جمله آهكي بودن اكثر خاكهاي مناطق تحت كشت، روش آبياري غلط، كيفيت نامناسب آب آبياري و … باعث شده متوسط عملكرد سيب در كشور پايين باشد. كيفيت نامطلوب مشكل ديگر اين محصول صادراتي است كه موجب افزايش ضايعات پس از برداشت شده و تمايل كشورهاي منطقه را نيز براي واردات ميوه از ايران كاهش داده مي‌شود. براي بر طرف كردن مشكلات باغداران در اين زمينه نياز به بهبود كمي و كيفي ميوه‌هاي توليدي است. به منظور دستيابي به شاخصهاي كمي و كيفي مطلوب، بايستي مصرف آب و كود از مديريت بهينه برخوردار بوده و ارتباط بين معيارهاي كيفي ميوه با نوع مديريت، خصوصيات خاك و آب و هواي منطقه مشخص گردد. پس از مشخص شدن اين ارتباط به اولويت‌بندي موانع و ارائه راهكارهاي مناسب جهت رفع آنها نياز است. طبق گزارشات موجود، در استان خراسان سيب با سطح زير كشت بيش از 20 هزار هكتار پس از انگور بيشترين سطح را به خود اختصاص داده است. متوسط عملكرد سيب در اين استان حدود 11 تن در هكتار مي‌باشد كه با پتانسيل واقعي تفاوت زيادي دارد. از نظر شاخصهاي كيفي و قابليت انبارداري نيز ميوه‌هاي سيب اين استان در حد مطلوبي قرار ندارند كه اهميت مطالعات مربوطه را در اين استان نمايان مي‌سازد.

شهابي و ملكوتي (1380) نشان دادند كه بي‌كربنات آب آبياري در بروز اختلالات تغذيه‌اي درختان سيب در خاكهاي آهكي اثر معني‌داري در ميزان سبزينگي برگها و عناصر غذايي در تمامي ارقام سيب مورد آزمايش دارد. به طوريكه با افزايش غلظت بي‌كربنات در آب آبياري، تعادل عناصر غذايي در برگ به هم خورده، غلظت ازت، پتاسيم و فسفر در برگها افزايش، غلظت‌ آهن، منيزيم و منگنز كاهش و غلظت كلسيم، مس و روي نسبتاً ثابت ماند. شهابي و ملكوتي (1380) به منظور ارزيابي و مقايسه روش جاي گذاري موضعي (چال كود) با روش پخش سطحي آزمايشي انجام دادند. نتايج حاصل از اندازه‌گيري شدت سبزي برگها توسط كلروفيل متر نشان داد كه در تمامي تيمارهاي اعمال شده با روش چال كود شدت سبزي برگ نسبت به پخش سطحي افزايش يافت. روش چال كود در اين آزمايش باعث افزايش كمي عملكرد، كيفيت مطلوب ميوه و رفع اختلالات تغذيه‌اي درختان سيب گرديد. ملكوتي (1381) گزارش نمود حد بحراني كلسيم در برگهاي سيب 4/1 درصد بر مبناي وزن خشك مي‌باشد. در اكثر مواقع نيز غلظت كلسيم برگهاي درختان سيب در خاكهاي آهكي فراتر از اين مقدار است. اما در ميوه كمبود كلسيم به طور چشمگيري مشاهده مي‌شود. حركت بسيار بطئي و كند كلسيم در آوندهاي چوبي، حضور بي‌كربنات فراوان در آب آبياري، مصرف نامتعادل كودها، خشكي خاكها يا تنش خشكي، عدم رطوبت كافي، افزايش شدت تعرق از برگها، درشت بودن ميوه‌ها، تابستان‌هاي گرم، درجه حرارت بالا همراه با كاهش رطوبت و عدم رواج محلول‌پاشي كلسيم از جمله عوامل موثر در كمبود كلسيم ميوه‌هاي كشور گزارش شده است. افخمي و ملكوتي (1379)، سوري و ملكوتي (1380) گزارش نمودند كه محلول‌پاشي كلرور كلسيم و يا نيترات كلسيم سبب افزايش غلظت كلسيم در بافت ميوه شده و از فساد آن توسط قارچ آلترناريا جلوگيري مي‌نمايد به طور يكه سفتي بافت ميوه و طول عمر انبارداري نيز به مقدار قابل توجهي افزايش مي‌يابد. نتايج مشابهي توسط محققين ديگري از جمله Loony (1977)، Fallahi و همكاران (1977) و Conway و همكاران (2001) نيز گزارش شده است.

روش تحقيق:

جهت اجراي طرح، در سال 1379 ابتدا در منطقة شهرستان چناران، دو باغ سيب قرمز و زرد كه از نظر مديريتي، نامطلوب بودند انتخاب شدند. از هر كدام از باغها علاوه بر تجزية خاك، برگ و آب آبياري، سوابق مديريتي، كود دهي، وضعيت ظاهري درختان، عملكرد و … يادداشت‌برداري گرديد. سپس در هركدام از باغهاي سيب قرمز و زرد، دو قطعه كه هر كدام حدود 20 اصله درخت را دربرداشت، مرز بندي شده و تحت دو نوع مديريت مطلوب (كود دهي با توجه به نتايج تجزية برگ و به روش چال كود، آبياري به روش جويچه‌اي و محلول پاشي كلرور كلسيم) و نامطلوب (كود دهي به روش پخش سطحي و عرف باغدار، آبياري به روش كرتي و عدم محلول پاشي كلرور كلسيم) قرار گرفتند. با اين عمل در حقيقت دو باغ سيب با مديريت مطلوب و دو باغ سيب با مديريت نامطلوب بدست آمد كه به دليل يكنواختي نوع درخت (رقم، سن و …) ، شرايط خاكي و آب و هوايي اثر مديريتها قابل قياس مي‌باشد. پس از آن نتايج تجزية برگي، عملكرد و وضعيت ظاهري درختان هر قطعه مورد بررسي قرار گرفت. در سال جاري نيز علاوه بر فاكتورهاي فوق، انبارداري، ضايعات پس از برداشت و خصوصيات كيفي ميوه‌ها مورد بررسي قرار خواهد گرفت و اثر فاكتورهاي فوق به صورت آماري مقايسه خواهد شد .

نتايج و بحث:

خصوصيات شيميايي خاك باغهاي مورد آزمايش:

برخي از مشخصات شيميايي خاك باغهاي مورد آزمايش كه اندازه‌گيري شده درجدول 1 نشان داده شده است. در هر دو باغ به علت پخش سطحي و مصرف نامتعادل كود فسفاته، غلظت بيشتر فسفر را در لاية سطحي (0-20 سانتيمتري) نسبت به عمق ( 21-40 سانتيمتري) مشاهده گرديد. pH خاكها در هر دو عمق بالا بوده كه اين امر در رسوب و غير فعال شدن عناصرغذايي كه حلاليت آنها وابسته به ‍pH خاك است، مي تواند مؤثر واقع شود. در بين عناصر ميكرو نيز فقط روي پايين‌تر از حد بحراني قرار دارد. غلظت فسفر خاك در سطح بيشتتر از عمق مي باشد كه نشان دهندة مصرف پخش سطحي كودهاي فسفره مي باشد.

كيفيت آب آبياري باغهاي مورد آزمايش :

برخي از مشخصات آب آبياري باغهاي مورد آزمايش در جدول 2 نشان داده شده است . با مقايسه مشخصات آب آبياري با راهنماي تفسير كيفيت آب آبياري (فائو، 1990) مشخص مي‌شود آب آبياري داري pH قليايي، SAR وEC بدون محدوديت بوده و از نظر ميزان بي‌كربنات (بيش از 5/ 2ميلي اكيوالانت در ليتر) ، در محدوديت متوسط در استفاده از آب آبياري قرار دارد.

تجزيه برگ:

نتايج حاصل از تجزيه برگي درختان در جدول سه نشان داده شده. در هر دو باغ قرمز و زرد، قطعه مطلوب نسبت به قطعة نامطلوب، از غلظت بالاي عناصر كم‌مصرف (به جز آهن) برخوردار است (با وجود اينكه قطعه‌هاي مطلوب از عملكرد بالايي نيز برخوردار بودند). به نظر مي‌رسد استفاده از چال كود با تعديل pH حجم كوچكي از خاك (حجم چال كود) از رسوب عناصر غذايي كه حلاليت آنها وابسته به pH خاك است (منگنز، روي و…) جلوگيري نموده و با ايجاد شرايط تهويه‌اي بهتر و محيط مناسب براي گسترش ريشه و همچنين كاهش جذب عناصر غذايي توسط علفهاي هرز موجب جذب بيشتر اين عناصر در قطعه‌هاي مطلوب شده است.

وضعيت ظاهري باغهاي مورد آزمايش از نظر علائم كمبود عناصر غذايي:

در قطعه‌هاي نامطلوب هر دو باغ علائم كمبود آهن به صورت كلروز برگي (در درجة اول) و علائم كمبود روي به صورت ريزبرگي (در درجه دوم) مشاهده مي‌شد. نمودار 1 درصد درختاني كه داراي علائم كمبود آهن و يا روي هستند را نشان مي‌دهد.

با وجود بالا بودن ميزان آهن در برگ درختان (در قطعة نامطلوب) باز علائم كمبود آهن در درختان ديده مي‌شود با توجه به بالا بودن غلظت آهن در برگ درختان قطعه‌هاي نامطلوب نسبت به قطعه‌هاي مطلوب انتظار بر اين بود كه علائم كمبود آهن در درختان نامطلوب از گستردگي كمتري برخوردار باشد(نسبت به قطعه‌هاي مطلوب) ولي باتوجه به بالا بودن غلظت آهن در خاك و متعادل بودن نسبت فسفر به آهن در گياه (در هر دو باغ) چنين به نظر مي‌رسد كه احتمالاً در قطعه‌هاي نامطلوب به دليل عدم استفاده از چالكود، بالا بودن ميزان بي‌كربنات آب آبياري، كربناته بودن خاكها و آبياري سنگين (آبياري سنگين توليد CO2 نموده و CO2 توليد شده، بعد از تركيب با كربنات خاك، توليد بي‌كربنات مي‌نمايد) باعث شده تا pH شيرة سلولي افزايش يابد. با افزايش pH شيرة سلولي گياه آهن فعال جذب شده توسط گياه به جاي مصرف در متابوليسم گياهي به آهن غيرفعال تبديل شده و در گياه انباشته مي‌شود. اما در قطعه‌هاي مطلوب به دليل استفاده از روش آبياري جويچه‌اي مشكلات ناشي از آبياري كرتي ذكر شده مطرح نبوده و استفاده از چالكود در اين باغ با خنثي كردن اثرات بي‌كربنات بالاي آب آبياري و خاك، pH شيرة سلولي را تعديل نموده است. با تعديل pH شيرة سلولي، آهن فعال جذب شده وارد چرخة متابوليسم گياه شده و به آهن غيرفعال تبديل نمي‌شود. به عبارت ديگر در باغ نامطلوب درصد بيشتري از آهن كل را آهن غيرفعال تشكيل مي‌دهد. در باغ مطلوب (برعكس باغ نامطلوب) آهن فعال درصد بيشتري از آهن كل را شامل مي‌شود. با اين توضيح و باتوجه به اين نكته كه روشهاي آزمايشگاهي موجود ميزان آهن كل (مجموع آهن فعال و غيرفعال) را در برگ اندازه‌گيري مي‌نمايند دليل تناقض بين نتايج اين قسمت با نتايج تجرية برگ مشخص مي‌شود. در اين رابطه محققين زيادي از جمله سمر (1377)، ملكوتي (1379)، گزارش مي‌دهند كه درخت در خاكهاي آهكي دچار كمبود فيزيولوژيك است و مشكل آن كم بودن آهن قابل جذب در خاك نيست. بلكه غيرفعال شدن آن در گياه به دليل pH بالاي شيرة سلولي مي باشد.

عملكرد باغ مطلوب و نامطلوب:

عملكرد باغهاي سيب مورد مطالعه به صورت نمودار 2 ارائه گرديده است همانطور يكه مشاهده مي‌شود عملكرد در هر چهار قطعه از ميانگين عملكرد جهاني سيب پايين‌تر است. در قطعه‌ مطلوب باغ قرمز و زرد با رعايت اصول بهينة كود و آب، عملكرد نسبت به قطعة نامطلوب افزايش يافته است.

تجزية كيفي ميوه: نمودار 3 غلظت كلسيم را در ميوه‌هاي هر دو قطعة مطلوب و نامطلوب موجود در باع سيب قرمز را نشان مي‌دهد. همانطوريكه مشاهده مي‌شود غلظت كلسيم در ميوه‌هاي سيب قطعة مطلوب بيشتر از ميوه‌هاي سيب قطعة نامطلوب است. به نظر مي‌رسد محلول‌پاشي كلروركلسيم در قطعة مطلوب در اين امر موثر بوده است. افزايش كلسيم در ميوه‌هاي قطعة مطلوب باعث افزايش سفتي ميوه ها نسبت به قطعة نامطلوب شده است (نمودار 5). افزايش سفتي ميوه‌ها مي‌تواند در انبارداري و ضايعات پس از مصرف نقش اساسي داشته باشد. با افزايش پايداري ديوارة سلولي و يا پايداري غشاء سلولي سفتي گوشت ميوه نيز زياد مي‌شود. حضور كلسيم به صورت پكتات در تيغه‌هاي مياني براي استحكام ديوارة سلولي و بافت گياهي ضروري است. تخريب پكتات بوسيلة آنزيم پلي‌گالاكتوناز زماني صورت مي‌گيرد كه كلسيم به مقدار كافي وجود نداشته باشد. افزايش كلسيم و سفتي بافت ميوه در اثر محلول‌پاشي كلرور كلسيم توسط محققين زيادي از جمله Fallahi و همكاران (1977)، Looney (1977) و Malakouti و Tabatabaei (1999) گزارش شده است. با افزايش كلسيم ميوة سيب در قطعة مطلوب نسبت به قطعة نامطلوب pH عصارة سيب افزايش يافته است (نمودار 4 ). به نظر مي‌رسد افزايش pH عصارة سيب از فساد سيب توسط قارچ آلترناريا جلوگيري مي‌كند. نمودار 6 نسبت K/Ca را در ميوه‌هاي سيب نشان مي‌دهد. همانطوريكه مشاهده مي‌شود اين نسبت در قطعة نامطلوب بالاتر از حد بهينه قرار دارد. وجود غلظت بالاي پتاسيم در ميوه‌هاي هر دو قطعة (نمودار شش) و پايين بودن غلظت كلسيم در ميوه‌هاي سيب باغ نامطلوب (نمودار 3) باعث شده است كه نسبت پتاسيم به كلسيم (K/Ca) در ميوه‌هاي باغ نامطلوب بالاتر از حد بهينه قرار بگيرد. ملكوتي (1381) گزارش داد كه اگر غلظت پتاسيم در برگها از 6/1 تا 5/1 درصد تجاوز نمايد، كوددهي كودهاي پتاسه به دليل پويايي پتاسيم در درون اندامهاي گياهي، پتاسيم تجمع يافته در ميوه از حد مورد نياز تجاوز نموده و نهايتاً نسبت پتاسيم به كلسيم (K/Ca) از حد مطلوب (25) بيشتر خواهد شد. نمودار 8 نسبت ازت به كلسيم (N/Ca) را در ميوه‌هاي سيب نشان مي‌دهد. همانطور كه مشاهده مي‌شود اين نسبت در باغ نامطلوب از حد بهينه (10) و باغ مطلوب بيشتر مي‌باشد.

منابع:

افخمي، م. و م. ج. ملكوتي. 1379. اثر محلول‌پاشي كلرور كلسيم در بهبود كيفيت و كاهش باقيمانده سموم در ميوه سيب. ويژه‌نامه باغباني، مجله علوم خاك و آب، جلد 12، شماره 8، موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران.

بي‌نام. 1378. آمارنامه كشاورزي در سال زراعي 77ـ1376. معاونت طرح و برنامه وزارت كشاورزي، نشريه فني شماره 01/1378، تهران، ايران.

بي‌نام. 1380. آمار و اطلاعات نهايي سال زراعي 79 ـ 1378 استان خراسان، اداره آمار و خدمات رايانه‌اي سازمان جهاد كشاورزي خراسان.

سوري، م. ك. و م. ج. ملكوتي. 1380. اثر دفعات محلول پاشي كلرور كلسيم و سولفات روي بر خواص كيفي سيب رددليشز در دماوند. مجله خاك و آب، جلد 12، شماره 14، موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران.

شهابي، ع. ا. و م. ج. ملكوتي. 1380. تاثير بي‌كربنات آب آبياري در سبزينگي و غلظت عناصر غذايي در برگ نهال‌هاي ارقام مختلف سيب. مجله علمي پژوهشي خاك و آب، ويژه‌نامه مصرف بهينه كود، جلد 12، شماره 14، موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران.

كياني، ش.، م. ج. ملكوتي، س. منوچهري و م. بصيرت. 1380. بررسي اثرات باقيمانده كودهاي شيميايي و مواد آلي با جاي گذاري صحيح (چال كود) در عملكرد، شاخصهاي كيفي و غلظت عناصر معدني در ميوه بادام. مجله خاك و آب، جلد 12، شماره 14، موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران، ايران.

گلچين، ا.، م. اسماعيلي و م. ج. ملكوتي. 1379. ناهنجاريهاي تغذيه‌اي در باغهاي سيب استان زنجان. مجله علمي پژوهشي خاك و آب، جلد 12، شماره 8، موسسه تحقيقات خاك و آب، تهران ايران.

ملكوتي، م. ج. 1379. شناخت ناهنجاريهاي تغذيه‌اي درختان سيب و ارايه روشهاي رفع آنها براي افزايش عملكرد و ارتقاء كيفيت آن. نشريه فني 103، موسسه تحقيقات خاك و آب، نشر آموزش كشاورزي، كرج. ايران.

ملكوتي، م. ج. 1380. ضرورت كنترل نسبت پتاسيم به كلسيم (K/Ca) در راستاي ارتقاء كيفيت ميوه‌هاي سيب توليدي در كشور. نشريه فني 271، موسسه تحقيقات خاك و آب، نشر آموزش كشاورزي، كرج، ايران.

ملكوتي، م. ج. 1381. پيشگيري از بروز ناهنجاريهاي ناشي از كمبود كلسيم در درختان ميوه از طريق اندازه‌گري سفتي ميوه با پنوترومتر. نشريه فني 274، موسسه تحقيقات خاك و آب، نشر آموزش كشاورزي، كرج، ايران.

ملكوتي، م. ج. و ج. طباطبايي. 1378. تغذيه صحيح باغهاي ميوه كشور. نشر آموزش كشاورزي، سازمان تات، كرج، ايران.

ملكوتي، م. ج.، م. علي احيايي و ژ. خوش‌خبر. 1378. بي‌كربنات آب‌هاي آبياري مانعي در راه افزايش عملكرد محصولات كشاورزي در كشور. نشريه فني شماره 67، موسسه تحقيقات خاك و آب، نشر آموزش كشاورزي، كرج، ايران.