دانلود گزارش کارآموزی شرکت ساختمانی مثلث

 توضیحات در مورد مشخصات و تاریخچه شرکت ساختمانی مثلث )

محل کار آموزی این جانب در شهرکی در حال ساخت در نزدیکی محل سکونت در شهر هشتگرد بود اما ساختمان اصلی شرکت در کرج بود که در ابتدا فقط یک دفتر در یکی از ساختمانهای در حال ساخت در ابتدای این شهرک داشت که در اردیبهشت ماه  کل تشکیلات شهرک به شهر هشتگرد انتقال یافت .

این شهرک در سال 1379 احداث شد و تاکنون همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهد ، شرکت مذکور با بهره گیری از چند مهندس و نیروهای توانمند و ابزار و امکاناتی که در اختیار داشت و با رویه ای که برای ساخت و ساز پیش گرفته بود ( به روشی که زمین را با مالک به صورت مشترک می ساخت ) خیلی زود در این شهر پا گرفت و توانست کارهای زیادی را جذب خود کند به این شکل که در عین حال نزدیک به 9 ساختمان را با هم بصورت همزمان اجرا می کرد . همچنین باز سازی پادگان دژبان مرکز تهران واقع در خیابان جمالزاده نیز بر عهده این شرکت بود .

زمان شروع و پایان دوره

در اسفند ماه بودکه برای کار آموزی به این شرکت رفتم و پس از طی مراتب در تاریخ 5/1/82 شروع به فعالیت کردم و با ورود به این شرکت مسئولیتهایی به من واگذار شد و چون در ایام تعطیلات بود حجم کارهای سپرده شده من زیاد بود که پس از تعطیلات مقداری از آن کاسته شد و مسئولیتهای واگذار شده به من تا پایان دوره مشخص شد و اکنون که دوره در حال پایان است چند روز پایانی را تا تاریخ 10/4/82 برای تحویل صورت وضعیتها ، برگه های مالی ، و متره به شرکت میروم .

 تحقیق حاضر در چهار بخش تهیه شده که بخش پایانی آن شامل فعالیتهایی می باشد که در طی دوره ‌کار آموزی انجام شده است .

سیر تحول کاربرد بتن در معماری

چکیده

بتن نسبت به دیگر مصالح ساختمانی نه  تنها از نظر فنی مطلوب می باشد ، بلکه از نظر زیبایی معماری می تواند به ساختمان کیفیت طبیعی تری بدهد و به تنوع محیط بیفزاید . به طوری که اکنون پس از گذشت یک قرن به نظر می رسد که چشمها از دید طرحهای مهندسی از زوایای 90 درجه خسته شده و آمادگی بیشتری برای طرحهای متنوع تر احساس می شود . در این مقاله سعی بر این است که پیشینه و سیر تحول کاربرد بتن در معماری مورد بررسی قرار گرفته و در این رابطه نمونه های موردی از نخستین ساختمانهای بتن طراحی شده توسط معماران برجسته دنیا معرفی خواهد شد .

کلید واژه ها : معماری ، بتن ، فورتونا ، ادی استون ، فرانسوا انه بیک ،  رابرت مایر ، فرانک لویدرایت ، لوکوربوزیه .

بتن ماده ای شبیه به سنگ است که از گرفتن مخلوط متناسبی از سیمان ، شن ، ماسه و آب در درون قالب با شکل و ابعاد مورد نظر بدست می آید . پیشینه کاربرد بتن در معماری به سدهه ای 7 و 8 پیش از میلاد و در طی مهاجرت و اقامت یونانیان در ایتالیای جنوبی و پیدایش معماری « اتروسکها » باز می گردد . آنها از خاکستر سخت فشرده آتشفشانی ، بنام « توفا » در ساخت مقبره های خود استفاده می کردند . این ماده به سادگی تکه تکه شده و پس از تماس با هم مانند بتن سخت می شود . توفا را می توان بصورت قالبسنگهای با دوام ساختمانی که نیازی به پختن ندارند نیز برید و در ساختمان به کار گرفت . اتروسکها و رومیها بصورت گسترده ای از توفا استفاده می‌کردند . امروزه نیز در ایتالیا ، صنعت آجر سازی توفای نسبتا کوچک و پر رونقی وجود دارد .

از سده پنجم پیش از میلاد و در نخستین دوره جمهوری روم ، هویت رومی ، بخصوص در عرصه معماری و شهرسازی به نمایش گذاشته شد . در این دوران ، رومیها در ساخت ستونهای معابد خود همانند یونانیان ، از سنگ یکپارچه و غالبا عظیم استفاده می کردند و برای دیوار مقصوره ، بر خلاف روش یونانیان که از سنگ تراشیده استفاده می کردند ، از بتن بهره می گرفتند .

این تفاوتهای بنیادی با الگوی یونانی ، در پرستشگاه « فورتونا » در « پزائنسته » واضح تر دیده میشود . این پرستشگاه در حدود سال 80 پیش از میلاد در نقطه ای ساخته شده بود که از مدتها پیش ، غیبگویان در آن به پیشگویی سرنوشت مردم مشغول بودند . هفت ردیف مهتابی که بر کمرکش کوه ظاهر شده ، از تقارن محوری دقیقی برخوردارند . مهتابی بالایی ، یک ستون بندی نیم دایره دوتایی داشت که کل پرستشگاه را احتمالا به شکل یک منبع مدور کوچک در بر میگرفت . زیر ساختمانهای این مهتابیها از بتن ساخته شده بود و در همین جاست که میتوانیم استفاده از این مصالح ساختمانی مورد علاقه‌رومیان را در مقیاس بزرگتر ببینیم .

بتن رومی به صورت مخلوطی از ملات آهک ، آب و خاک آتشفشانی ، روی لاشه سنگهایی که بین تخته های قالب بندی بصورت رج به رج چیده میشدند ، ریخته میشد . این بتن به محض سفت شدن ، چسبیده و پر قدرت شده و ظاهر زمخت و ناصافی داشت ولی در همه جا رسم بود که سطح نا هموار مزبور را با سنگ مرمر ، گچ ، آجر تزئینی و بیا نمای سنگی ،  تزئین میکردند . روشهای ساختمان سازی با بتن ، وحدت شکل خاصی به مهمانی رومی داد ، به نحوی که امروزه ویرانه بناهای رومی در هر جا که یافت شود ، مانند فرانسه ، اسپانیا ، ایتالیا ، افریقای شمالی و یا خاور نزدیک ، بلافاصله رومی بودن‌شان روشن میگردد .

نخستین باری که پس از رومیها از بتن استفاده شد ، در سال 1774 ، برای ساختن برج دریایی « ادی ستون »  در انگلستان بود که توسط « جان سمیتن » یکی از بزرگترین مهندسان قرن 18 انجام گرفت . این برج در مکانی بنا شد که در معرض فشار شدید امواج دریا بود و طوفانهای دریایی ، برجهایی که قبلا در یک نقطه ساخته شده بودند از بین برده بود . اما سمیتن روشی در ساختمان سنگی برج خود بکار برد که تمام اجزاء برج را به یکدیگر پیوند داد و مجموعه فوق العاده مقاومی به‌وجود آورد . وی به اصطلاح ، سنگها را به یکدیگر قلاب کرد و برای شالوده این برج و ماده ای که پیوند سنگها را میسر سازد ترکیبی از آهک ، خاک رس ، شن  تکه های « آهن سوخته » یا به عبارت دیگر « بتن » بکار برد ، این برج در سال 1774 ، پنج سال قبل از نخستین پل چدنی بر رودخانه « سورن » ساخته شد .

« بتن مسلح » برای نخستین بار در سال 1868 ساخته شدو آن هنگامی بود که باغبانی موسوم به « مونیه »  در میان جدار گلدانهای سیمانی خود توری از آهن بکار برد . ولی استفاده از بتن در ساختمانهای بزرگ تا حدود سال 1890 رواج نداشت.

« فرانسوا انه بیگ »  در سال 1895 ، ویلایی برای خود ساخت که تبلیغی برای ساختمان بتن مسلح بود . برج هشت ضلعی این ویلا دو کنسول به طول 4 متر ساخته شده است که البته پیش آمدگی قناعت نشده و باز هم بالاتر ، در میان فاصله کف تا سقف برج ، کنسول دیگری ساخته شده که پله ای مارپیچی را که راه با باغچه بام این بنا میبرد دربر میگرفت .

پیشرفت بعدی ساختمانهای بتن مسلح در فرانسه صورت گرفت و در همانجا بود که از امکانات هنری آن استفاده شد .

بعد از جنگ جهانی اول از قدرت کششی فوق العاده آهن و قدرت فوق العاده شکنندگی یا تراکم بتن ، تواما برای نگهداشتن بارهای عظیم ساختمان استفاده شد به طوری که استفاده از بتن ، انعطاف بی سابقه ای در طراحی فضای داخلی ساختمانها به معمار داد . با استفاده از آهن و بتن میتوانستند فضاهایی چنان عریض و طویل را بدون استفاده از دیوار یا تیر حمال بازند که معماران پیشین حتی در خیالشان نمیتوانستند تحقق چنان نقشه هایی از تصور کنند .

بتن نه تنها از نظر فنی نسبت به آهن ماده سبکتری بود ، بلکه از نظر زیبایی معماری نیز میتوانست کیفیت طبیعی تری به ساختمان بدهد . در حدود سال 1908 بین روشهای علمی و روشهای هنری ساخت و ساز ، به طور نا خوآگاه وجوه تشابهی پیدا شد . تحلیل شیوه ساختمانی پلهایی که « رابرت مایر »  مهندس سویسی ساخته است ، فرصتی به دست میدهد که به بررسی عواملی که زیبایی این این پلها را سبب میشود پرداخته شود . در طرح این پلها ، مایار به کلی شیوه های متداول را کنار گذاشت و از بتن مسلح به همان شیوه ساختمان چوب و آهن استفاده کرد . وی دریافت بر خلاف تیر چوبی و تیر آهن که بار را در امتداد بزرگترین بعد خود (‌طول ) به اجزاء دیگر انتقال میدهند ، با استفاده از بتن مسلح میتوان بار ساختمانی را  به همه جهات انتقال داد .

ماریار در این رابطه چنین می نویسد :

« عادت مهندسین در استفاده از تیر که بار بنا را در امتداد خود به اجزاء دیگر انتقال میدهند ،‌چندان دوام یافته بود که مانع از بررسی امکانات دیگر شده بود. حتی سالها پس از بوجود آمدن بتن مسلح نیز استفاده از این ماده به شیوه دیرین ادامه دارد . »

بطور کلی بخشی از کار مایار بر اساس محاسبه و بخش دیگر آن بر اساس تجربه بود . وی کف یک طبقه را چنان میساخت که خود متحمل بار شود و نیازی به تیر برای تحمل آن نباشد . بدین ترتیب مایار طراحی پلهای خود را با این روش انجام داد‌. بدین گونه که صفحاتی نازک از بتن مسلح که آهن بندی درون آن جوابگوی فشار دهانه پل بود ، جانشین دهانه هایی شد که معمولا در پلها ساخته میشد و برای تحمل فشار آنها ، ساختن پایه های حجیم به نظر میرسد .

ماریار تجارب خود را برای ساختن کف طبقات ساختمان بدون تیر در سال 1908 آغاز کرد . وی در ساخت ساختمان انبار زوریخ در سال 1910 به ابتکار تازه ای دست یافت . بدین گونه که برای تحمل بار سقف ، از تیر استفاده نکرد و با طرح شکل قارچ مانند سر ستونها ، سقف را مستقیما به ستونها قرار داد . چون هر چقدر بار بنا بیشتر باشد استفاده از این نوع کفسازی مناسبتر است ، لذا اغلب از این نوع ساختمان سازی در انبارها ، کارخانه ها و یا ساختمانهای بزرگ چندین طبقه استفاده میشود . با توجه به اینکه کف کفهای قارچ مانند متحمل بار خود هستند ،‌میتوان آنها را از جوانب بنا ادامه داد و یا به اصطلاح کنسول کرد . از این رو  استفاده از آنها همراه با دیوارهایی که حامل بار بنا نیستند مطلوب تر است . بعبارت دیگر ، معنای حقیقی کف‌های قارچ مانند در ساختمانهای آشکار ی شود که از چهار جانب با شیشه پوشیده میشود .

مایار در سال 1905 پلی ساخت که صفحات بتن مسلح به عنوان عامل اصلی پل به کار گرفته شد . همچنین تمامی عوامل غیر لازم را که اساس ساختمانی پلها را پنهان میداشت حذف نمود . تمام بخشهای اصلی تشکیل دهنده  این پل که دهانه آن 51 متر بود ، بر خلاف پلهای معمولی که با تیرهای حجیم ساخته میشدند ، از صفحات یکپارچه  از بتن مسلح ساخته شده بود و چنان به هم پیوسته بودند که چون مجموعه ای واقع در مقابل کلیه فشارهای وارده مقاومت میکردند . (شکل شماره 1)

شکل شماره 1 پل بتنی «تاوانازا» بر رودخانه راین

مایار در حذف عوامل غیر لازم در ساختن پلها تا آنجا پیش رفت که در آخرین کارهای خود حتی ساختن لایه ای اضافه از بتن را که معمولا برای فرش کف پلها بکار میرفت کنار گذاشت . در این پلها ، ترن و اتوموبیل در کف عریان پل که جزء اساسی سا ختمان پل است حرکت میکردند . با طرحهای مایار کف پل که قبل از آن محاسبه اش غیر ممکن به نظر می رسید ، به عاملی تبدیل شد که خود بتواند در مقابل فشارهای وارده مقاومت کند و این مطلب ، ساختن پلهای منحنی وار  را در گردونه ها مسیر داشت . به شیوه های معمولی ، ساختن چنین پلهایی بسیار مشکل بود زیرا وجود تیرها ایجاب می کرد که پل به خط مستقیم ادامه یابد . فقط ممکن پل را به اجزاء کوچکتر می ساخت و این اجزاء را در تبعیت از انحنای جاده جاده در کار یکدیگر قرار دارد . اما ماریا یا محاسبه فشار پیچشی که قبل از آن بر مهندسین شناخته شده نبود ، پل « شواند باخ »  را در سال 1933 در سویس ساخت که به زیبایی فوق العاده ای ، به شکل منحنی در کنار کوه می پیچد ( شکل شماره 2 )

شکل شماره 2 پل « شواند باخ » در سویس

مایار از آغاز کار تا آخرین پلهایی که ساخت ، شیوه ساختن حلالیهای سه مفصلی را که در مقطع ، جعبه مانند و تو خالی بودند بسط و گسترش داد . استفاده از این روش به پلهای بتنی نرمشی داد که قبلا فقط در پلهای آهنی وجود داشت .

« فرانک لوید رایت »  یکی از برجسته ترین معماران قرن 19 بود که اندیشه های وی بعد از جنگ جهانی اول ، با استقبال دوباره مردم مواجع گردید. وی از دوره های مختلف ، بخصوص از معماری دیرین خاور دور متاثر بود ولی با این همه بیشتر از دیگر معماران آمریکایی روحیه سرزمین خود را حفظ می کرد . وی در سال 1887 کارئ خود را در شیکاگو آغاز کرد و در دهه سوم در قرن بیستم وقتی که استفاده از بتن مسلح در اروپا رواج کامل یافت ، برای نخستین بار این ماده را در یکی از خانه هایی که ساخت بکار برد . وی سعی در کشف زیبایی طبیعت و نهفته مصالح ساختمانی داشت و مانند شاعری که احساس خود را از احساس خود را از جمال طبیعی درخت ،‌کوه ، رودخانه و دریای موطن خود بیان می کند ، زیبایی نهفته مصالح ساختمانی را شناخت و با استفاده هنر مندانه از این مصالح ، دیدگاه افراد را به زیبایی آلانها گشود .

آنچه از معماری آرگانیک رایت بر می خیزد و بویژه در « خانه آبشار » وی که در سال 1936 در پنسیلوانیا ساخته شد مجسم است ، ترکیب حجمها و بازی فضاهای پر و خالی است که بصورت تخته سنگهای خشن و دست نخورده در این ترکیب جلوه گر می شوند . همچنین حجمهای تراشیده شده از بتن که صاف و صیقل خورده بنظر می رسند و بخش دیگری از این ترکیب را پدید می آورند . دو دیوار عمودی سنگی (از سنگهای طبیعی تراش خورده و بر هم نهاده شده ) در واقع پیوند این ترکیب را به وجود می آورند و مظاهر طبیعی ترکیب ( سنگهای نخراشیده ) و مظاهر ساخته و پرداخته آدمی ( حجمهای صاف بتنی ) را به یکدیگر متصل می سازند ( شکل

شماره3)

آنچه از معماري آرگانيك رايت بر مي خيزد و بويژه در « خانه آبشار » وي كه در سال 1936 در پنسيلوانيا ساخته شد مجسم است ، تركيب حجمها و بازي فضاهاي پر و خالي است كه بصورت تخته سنگهاي خشن و دست نخورده در اين تركيب جلوه گر مي شوند . همچنين حجمهاي تراشيده شده از بتن كه صاف و صيقل خورده بنظر مي رسند و بخش ديگري از اين تركيب را پديد مي آورند . دو ديوار عمودي سنگي (از سنگهاي طبيعي تراش خورده و بر هم نهاده شده ) در واقع پيوند اين تركيب را به وجود مي آورند و مظاهر طبيعي تركيب ( سنگهاي نخراشيده ) و مظاهر ساخته و پرداختة آدمي ( حجمهاي صاف بتني ) را به يكديگر متصل مي سازند ( شكل شماره3)

شكل شماره 3 - « خانه آبشاري » در پنسيلوانيا در سال 1936

موزه «‌ گوگنهايم » در نيويورك كه در سال 1959 توسط رايت طراحي شد ،‌يكي از آخرين كارهاي وي است كه از تركيب خطوط منحني و احجام استوانه اي و مخروطي شكل گرفته است . اين بنا شامل فضاي شيبدار مارپيچ منحصر به فردي است به مساحت 400 متر مربع كه مانند تنديس و توده اي از بتن ، بعنوان

يكي از شاهكارهاي معماري مدرن بشمار مي آيد .

«لوكوربوزيه» كه يك معمار سويسي بود نيز اسكلت بتن مسلح بعنوان وسيله اي براي معماري خود استفاده كرد البته كر اين نكته لازم است كه تنها در فرانسه ، معماران مي توانستند با آزادي و بدون ترديد از اين ماده استفاده كنند . زيرا در ديگر كشورهاي اروپايي ، اعتمادي به استحكام بتن مسلح وجود نداشت و بي آنكه لازم باشد ، بر ابعاد حجيم اجزايي از ساختمان كه با اين ماده ساخته مي شد ، اصرار مي كردند . در حاليكه فرانسويان از ديرباز به سبكي و دقت ابعاد آن توجه داشته و قوانين ساختماني اين كشور مانع كار معماران نبود .

آغاز كار لوكوربوزيه از سال 1915 بود . يكي از كارهاي سادة وي كه باقي مانده است ، سه صفحه افقي از بتن مسلح ، شش ستون و دو پلكاني است كه اين صفحات را به يكديگر مرتبط مي كند . اما معناي اين طرح بسيار مهم است و به وضوح نشان مي دهد كه لوكوبوزيه نخستين معماري بود كه توانست از اسكلت بتن مسلح كه توسط مهندسين سازه ابداع شد ، بعنوان وسيله اي براي مقاصد معماري استفاده كند . وي امكانات هنري بتن مسلح و رابطه آن با معماري معاصر را بخوبي شناخت .

لوكوبوزيه با استفاده از اسكلت بتن مسلح خانه هايي ساخت كه از سبكي و ظرافت برخوردار بودند . وي به نحوي از اسكلت بتن مسلح استفاده كرد كه دست معمار براي قرار دادن ديوار در هر جا كه متقاضي با طرح وي باشد ، آزاد شد وبدين ترتيب ، وي اسكلت بتن مسلح را اساس ساختماني خانه ها كرد .

از مهمتري ن طرحهاي وي « ويلا ساواي » در دره رودخانه سن در نزديكي پاريس مي باشد . اين ويلا بر اساس گرايش مورد علاقة لوكوربوزيه با اسكلت بتوني و بر روي پيلوت ساخته شد و پنجره هاي كشيدة افقي كه در سمت راست نما به چشم مي خورد ،‌در واقع گشايشي است كه در ديوار حياط بام خانه تعبيه شده و بدان تنوع مي بخشد .

گرايش تنديس گرايانه لوكوبوزيه در سال 1955 با بناي « كليساي نوتردام » در رو نشان فرانسه به بارز ترين صورت جلوه گر مي شود . ( شكل شماره 4 )

شكل شماره 4- « كليساي نوتردام » در رونشان ،‌ سال 1995

كليسا از يك سالن مستطيل ساده و كشيده تشكيل يافته كه دو ورودي در دو طرف ان قرار دارد . محراب اصلي كليسا نيز بر روي محور اصلي قرار گرفته است . ديوارهاي خارجي كليسا ، با دو غاب سيمان سفيد شده و نماي زير و خشني به آن داده است . همچنين ذاراي سقف بتني خشكي است . ديوارهاي خارجي كليسا ، با دو غاب سيمان سفيد شده و نماي زير و خشني به او داده است . همچنين ذاراي سقف بتني خشكي است كه با رنگ ديوارها ايجاد كنتراست مي نمايد .

لوكوربوزيه با اين اعتقاد كه خانه ماشيني براي زندگي است ، بطور برجسته تمام وقت خود را صرف طراحي خانة كار آمد مي كرد و سعي داشت در طرح استخوان بندي خانه هاي مسكوني ، از خواص آهن و بتون با حداكثر كارايي شان استفاده نمايد.

از ديگر معماران برجسته اي كه در آغاز قرن بيستم اقدام به استفاده از بتن در طرحهاي خود نمودند مي توان از « توني گارنيه » و « اتو وانگر » نام برد .

در اين مقاله سعي شد كه پيشينه و سير تحول كاربرد بتن در معماري در آغاز قرن بيستم و با پيدايشض معماري مدرن مورد بررسي قرار گيرد و در اين رابطه نمونه هاي موردي ساختمانهاي بتني معروف طراحي شده توسط معماران برجسته‌دنيا معرفي گرديدند .

ناكفايتي راهبرد معاصر شهرسازي وعمران شهري

با توجه خاص به تهران در سه دهة اخير

فريبرز رئيس دانا

معرفي

سياستهاي تعديل ساختاري در دهة هشتاد حاصا تهاجم « ريگانونيكس » ( يا بهتر بگوييم سياست اقتصادي ايالات متحده در دورة ريگان ) بود كه مسئوليت طراحي و احتمالا اجراي آن به عهدة دو قلوهاي بانك جهاني و صندوق بين المللي پول قرار داشت . اين سياستها با گسترش خصوصي سازي و انتقال هر چه بيشتر مالكيتهاي دولتي ، كاهش نقش برنامه ريزيهاي اقتصادي ، رقابتي كردن دستمزد ، حذف هر چه بيشتر سدهاي گمركي و اتخاذ سياستهاي گمركي و اتخاذ سياست دروازه هاي باز ، رقابتي كردن توليد و عدم كنترل قيمتها ، هدف افزايش كار آمد توليد و رشد اقتصادي پي گرفتن اين سياستها فشار هر چه بيشتر بر دستمزدها و كاهش تعهدات اجتماعي و رفاهي دولت و حذف كسر بودجه را تجويز مي كردند تا در ساية‌آن توليد سرمايه دارانه بخش خصوصي شكل بگيرد و اقتصاد بتواند از ارزشهاي سريع بر خوردار شود .

در چار چوب اين سياست قيمت غذا ،‌آب ، انرژي ، و مسكن بالا رفت ، اما افزايش دستمزدها بطور كلي در همه جا بسيار كمتر از اين افزايش بود . افزايش بهاي مواد غذايي در دوره هايي به زارعان و دام داران منتقل شد و آنرنا به افزايش توليد واداشت . اما چنانچه تجربه به ايران ( كه شكل تضاد آميزي از سياست تعديل را بكار برد ) نشان داد ، اين افزايش دوام نياورد ، زيرا فشار هزينه هاي توليد كشاورزي از افزايش درآمد بالاتر رفت . توليد صنعتي در شماري از كشورهاي محدود كه محل انباشت سرمايه بين المللي و زير مراقبت بودند ( مالزي ، كره ، سنگاپور ، تايوان و تا حدي برزيل و چند كشور آسياي شرقي ) افزايش يافت اما بطور كلي توليد صنعتي در كشورهاي آفريقايي ، آمريكاي لاتين ، جنولب و غرب آسيا انسجام موجود خود را از دست داد . سرمايه هاي سنگين در ساختمان سازي در شهرها بكار افتادند و چهره شهرها به شدت تحت تاثير قرار گرفت . در حالي كه فعاليتهاي عمران شهري تحقق مي يافتند ، نا موزوني در آمدها افزايش جمعيت ، گراني مسكن ، حاشيه نشيني ، تهيدستي شهري ، آسيابها و مصائب اجتماعي بشدت رشد يافتند . محروميت در مسكن بخاطر گراني و افزايش جمعيت مهاجر اشاعه يافت .

تعارضهاي بين سياستهاي بازار كاملا آزاد ( مبتني بر نظرية تعديل ساختار ) و سياستهاي كنترل و هدايت سرمايه دارائه منابع ( مبتني بر نظيريه هاي رشد متعادل تاكيد شده ) در زمينه سياست شهرهاي بزرگ را مي توان چنين خلاصه كرد :

در نگرش نخست شهر به مثابه يك فضاي بزرگ سرمايه گذاري آزاد و مكاني براي فعاليت شركت گرايانه در نظر گرفته مي شود . هر كس آزاد است ( يا تقريبا آزاد است ) كه بر پاية توانايي مالي خود در مكان گيري و اشغال فضا مجوز دريافت دارد . به شرت آنكه مسئولان شهر را شريك خود داند . در اين حالت زير ساختمانهاي شهري جمعي بر پاية تأمين صرفه هاي مغياس براي سرمايه گذاريها امكاناتي براي رفاه شهروندان – كه سطح آن بستگي به تمايل و نگرش مسئولان دارد .

-در نظر گرفته مي شود . اما در نگرش دوم ، شهريك نقش كلان اقتصادي در نظر گرفته مي شود و به عنوان محيطي كه زير ساختهاي اجتماعي مورد نياز را براي انتقال مازاد كشاورزي ( و يا مازاد نفتي در كشورهاي صادر كندة نفت ) به سمت سرمايه گذاري صنعتي فراهم مي آورد .

در نگرش نخست سرمايه گذاريهاي خصوصي فعال مي شوند و تورم به عنوان وسيله اي براي ايجاد سود بيشتر به نفع سر مايه گذاران كار مي كند و دستمزدهاي واقعي پايان مي آيند و تهيدستان شهري زير فشار قرار مي گيرند . در برخورد دوم سرمايه گذاريها و نظارتهاي دولتي نقش اصلي را ايفا مي كنند . در اين حالت ، سود جويي بخش خصوصي در مقابل ناكارآمدي و نا سلامتي و بي انگيزگي دولتي در برابر هم هستند .

در حالي كه در چار چوب اصول و عملكردهاي روش اول ، برنامه ريزي زير ساختي و توسعه شهري جنبه مقطعي و بخشي و جزءنگر به خود مي گيرد و شماري از مكانهاي محدود را شامل مي شود ، نگرش دوم با الگوهاي تمتم شهري كار مي كند . در نگرش دوم روش برنامه ريزي راهيابانه انتخاب مي شود كه در ان البته به بهاي فرموش كردن توجيه اقتصادي خاص ( در موارد متعدد ) معيارهاي فيزيكي و مهندسي بكار مي رود .

در حالي كه تمركز بازار محوري سرمايه و امكانات در شهرهاي بزرگ موجب جذب هرچه بيشتر منابع و رشد ناموزون شهري مي شود . در چار چوب هدايت سرمايه دارانه ، هزينه هاي سنگين واستانداردهاي بالاي متمركز ، تمايز شهر و روستا را ( بطور نسبي ، با طور مطلق ) افزايش داده است و اين چه بسا به رغم رشد محدود روستايي و كشاورزي رخ داده است .

در نگرش نخست به مديريتهاي شركت گرايانه و بازار گرايانه اهميت داده مي شود . در نگرش دوم گرايش به اصل سرمايه گزاري متمركز است ، بي توجه به جنبه هاي تعمير و نگهداري و مديريتهاي انعطاف پذير . در هر حال نگرش نخست نيز دليلي ندارد كه لزوما به مديريتهاي كارآمد بها بدهد و در استفاده از فضا و ساختمان ، با معيارهاي كلان مقياس ، كارآمد عمل كنر ، گرچه ممكن است صرفا از حيث ظابطه سود بهره ور باشد .

در نگرش دوم ، روزبه روز اهميت بررسيهاي اجتماعي و اقتصادي بيشتر مي شد . نخست كارها ، در چارچوب بررسيهاي معمارانه و طراحانه و فني شكل مي گرفت ولي بعد اهميت مطالعات اجتماعي و اقتصادي در سطح تماميت شهري اهميت ويژه اي پيدا كرد . اين اهميت ادامه يافت اما نتوانست با كار آمدي و تاثير جدي و فراگير عمل كند و لذا چه بسا بي فايئه باقي ماند . اما وقتي كار به نگرش شركت گرايانه رسيد ، مطالعات تمام شهري تقريب ؛ رنگ باخت .

سياست شهري روز به روز به كيفيت زندگي بها مي داد اما در نگرش هدايت سرمايه دارانه نمي توانست اين كار را پايدار و قابل نسخه برداري كند و چه بسا با ضابطه ها رقابت شد و بهر حال طرفداران رقابت آنرا متضمن منافع جمعي مي دانستند . قابل توجه كه در چارچوب حضور مشترك مسئولان و فرمانروايان سياست مركز شهري از يك سو و گرايش شهرك گرايانه و سرمايه گذاري آزاد در خدمات و امكانات شهري از ديگر سود ، كماكان اعمال سليقه فردي و تشريح و تفسير سليقه يي و سلطه طلبانه وجود دارد .

دهة هفتاد

واقعيت اين است كه در دهة هفتاد ميلادي در همه جا گرايشهايي بر خلاف تصور توسعه در دهة شصت پديد آمد . به رغم رشد فضايي و جمعيت پذيري شهرها ، اين شهرها نتوانستند سرمايه گذاريهاي عمومي را پا به پا جلو ببرند . خدمات شهري هر چه بيشتر از يارانه ها محروم شدند و بار هزينه هاي توسعه و خدمات شهري به گونهاي نا موزون بر دوش اغشار مياني و پاييني افتاد .

سياست اساسي شهري كه عبارت از سياست « از عهده بر آمدن » بود . هر واحد يا هر گروه اجتماعي اگر از عهده پرداخت منابع بويژه منابع برونزا بر مي آمد مي توانست خدمات را از آن خود سازد . به وضوح مشخص شد كه گروه هايي از عهده بر مي آيند كه مي توانند بار هزينه ها و عوارض را به گروه هاي اجتماعي فرو دست منتقل كنند و اين براي شهر تهران در زمينه پرداخت عوارض تراكم ساختماني شهرداري بسيار جدي بود .

مداخله هاي طرحها غالب اوقات بي ارتباط با بازارهاي زمين و مسكن مربوط به شهرهاي مجزا بودند و قادر نبودند رفتارهاي شركت كنندگان خصوصي در طرحها ، مثلا ميزان سرمايه گذاري در مسكن را ، پيش بيني كنند . اين طرحها در واقع تا حدي جامعه محلي و استفاده كنندگان را شناسايي و در گير مي كردند و مشاركتهاي همسايگي و جتمعة محلي را قانونيت مي بخشيدند د حالي كه پيش از آن سلسله مراتب از بالا به پايين حاكم بود . اما طرحها جنبه جزئي و بخشي داشتند ، زيرا پيش از آن كه به توسعه قدرت گروه هاي اجتماعي بينديشند به تأمين هزينه هاي خود مي پرداختند . بيشتر طرحها اغلب جدا از هم بودند زيرا در حد واحدهاي همسايگي مطرح مي شوند و لذا نگرش جامع به توسعه زير ساختمانهاي شهري نداشتند .

چنين سوگيري طرحهاي توسعه شهري البته فقط براي دهة هفتاد قالب بندي شد بودند . شمار قابل توجهي از كشورها هنوز در همين راستا قرار دارند و شمار زيادي از آنها پيش دهة هفتاد با چنبن وضعيتي روبرو بوده اند . اين شيوه طراحي و برنامه ريزي به شدت تحت تاثير الگوهاي اصلي اقتصاد كلان در دهة هفتاد قرار گرفت و اين تصور پديد آمد كه شهر يك مسئله است و يا يك زهكش براي انتقال منابع و لا لازم است به گونه تاي ساماندهي شود كه در بر گيرنده ساير هدفهاي توسعه اقتصاد كلان نباشد .

براي بسياري كسان پديده اي بش مايوس كننده بر سر راه بشريت به كمين نشسته است . اين ياس و بخشهاي مربوط به آن از اواخر دهة شصت شدت يافت . اين كسان نه انفجار جمعيت را به خودي خود ، بل تراكم جمعيت در شهرهاي بزرگ ( كلانشهرها يا ابر شهرها ) را مصيبت زيست محيطي بشر تشخيص داده اند . بگمان ايشان اگر چنين وضعيتي براي همه جهان يك مشكل باشد ، براي جهان سوم يك بليه است ، رشد بسيار كند خدمات شهري و روبرو شدن انسانها با هواي مسموم ، كمبود انرژي ، فشردگي و ازدحام ، بيكاري و فقر ، حاشيه نشيني ، ولگردي و اعتياد و بزهكاري و انواع آسيبهاي اجتماعي ، بي تفاوتي و مرگ هويت انسانهاي بهم پيوسته و در عين حال آزاد ، به عنوان مصيبت شهر نشيني مطرح شد .

رشد خدمات شهري محدود بود چون امكانات مادي و فني كافي در اختيار نبود و محروميت از اين امكانات نيز آن روبروده – و هست – كه عقب ماندگي سايه شوم خود بر نمي كند . در برابر اين وضعيت دهة هفتاد دو واكنش اساسي مطرح شده بود ، يكي تجديد نظر در روشهاي برنامه ريزي و آغاز روند مشاركت مردم و دگر گوني در ساختارهاي اجتماعي و اقتصادي و در يك كلام اصلاحات راديكال ، و ديگري دل دادن به سياست « باداباد اقتصادي » و قبول روشهاي تعديل ساختاري .

در ايران پيش از سال 1365 ( 1986 ميلادي ) تنها دو شهر ميليوني ( تهران و مشهد ) وجود داشت . در ميانه دهة هفتاد ميلادي جمعيت تهرا نچيزي بيش از 5/4 ميليون نفر بود و هنوز مجموعه هاي شهري كه در تركبي جدب با تهران باشند بوجود نيامدند ( با استثناي چند شهرك در كرج و ورامين و نيز اسلامشهر در جنوب غرب تهران كه تازه پا گرفته بود ). در سال 1365 جمعيت تهران از مرز 6 ميليون گذشت و پيوند با كرج بزرگ ( 275 هزار نفر جمعيت ) و شهرها و روستاها و شهر كهاي شهرستان شهريار و روستاهاي جنوبي تهران قطعي شد . پس از آن شهرهاي كرج بزرگ ، اصفهان ، تبريز و شيراز نيز به شهرهاي ميليوني پيوستند . ( مجموعا شش شهر ) مجموعه شهري تهران ( بگيرد استان تهران ) در سال 1375 ( در ميانه دهة نود ميلادي ) نزديك به 2/11 ميليون نفر جمعيت داشت ( در حدود 19 درصد از جمعيت كل كشور ) در اين مجموعه شهرستان اسلامشهر و شهر استان شهريار با حدود 800 هزار و 1 ميليون نفر جمعيت قرار دارند.