دانلود گزارش کارآموزی در کارخانه آجر یکتا

سنگ های ساختگی : آجر،سرامیک،نسوز و بتن

آجر واژه بابلی می باشد و نام نخست خشت نوشته هایی بوده است که بر آنها فرمان، منشور، قانون و جز اینها را می نوشتند. سومری ها وبابلیها، برای ساختن خشت،پس از فرونشستن سیلاب،گل خمیری را از کنار رودخانه ها به دست          می آوردند.

پختن آجر باید همزمان با پیدایش آتش، نخست در دشتهایی که سنگ پیدا         نمی شده اختراع شده باشد.نخستین بار از گل پخته دیواره ها  و کف اجاقها، به آجر پزی پی بردند. پیشینه آجر پزی در خوزستان و میانرودان (بین النهرین ) زودتر از جاهای دیگر ایران زمین است، در هندوستان تا شش هزار سال پیش می رسد.

در ایران در جاهایی که سنگ نبود، پختن و مصرف کردن آجر از زمان باستان معمول شده. در دوران ساسانیان مصرف کردن آجر گسترش یافت. آجرهای ساسانی را نخست به گندگی 7 تا 8*44*44 سانتیمتر می ساختند. کف دالان مسجد اصفهان با آجرهای ساسانی به روش نره فرش شده است. این آجرها از زمان ساسانیان که اینجا آتشکده بوده بجا مانده اند. آجرهای بزرگ قدمگاه نیشابور هم از زمان ساسانیان بجا مانده اند زیرا آنجا آتشکده آذر برزین مهر بوده است.

ساختمانهای بزرگ و زیبای آجری زیادی در ایران زمین باستان بجا مانده اند مانند : طاق کسری در میانرودان، پلهای دختر که برای آناهیتا (ناپیلد = بی گناه = معصومه ) ایزد آب یا، بابک (با = بک + بک = بغ = ایزد ) ساخته شده اند، گنبد کاووس، مسجدهای بزرگی (بیشتر مسجدهای جامع) که در زمان ساسانیان آتشکده بوده اند و نشانه هنر آجر کاری استادان ایرانی هستند. شاهکار هنر آجرکاری مسجد جامع اصفهان و گنبدکاووس زیباتر از ساختمانهای آجری دیگر شد.

آجر سنگی است ساختگی و دگرگون که از پختن خشت به دست می آید. خشت خاک نمناک یا گلی است که به آن شکل داده شده باشد، گل مخلوط همگن و ورزدیده خاک و آب است. خاک را با 15 تا 25% وزنش آب، در هم کرده ورز می دهند تا تمام دانه های خاک نمناک شوند، یا به گرد خاک 7تا 8% وزنش نم می زنند. گل با فشار کم و به خاک نمناک با فشار زیاد شکل می دهند. خاک آجر - زمین خرده سنگی در همی است از جسم جامد + آب + هوا. آب و هوای درون خاک آجر، جای خالی آن است که نمی شود بر آن بار گذاشت. جسم جامد خاک در هم شده ای است از میاندانه (ماسه 2 م م تا 60 میکرن) + ریزدانه (لای 60 میکرن تا 2 میکرن و خاک رس پولکی شکل نازک تر از 2 میکرن)وخاک آجر دارای سنگ آهک، سولفات فلدسپات،جسم های آهن دار، رستنی ها و جز اینها هم هست.

خاک رس

ماسه، از پوسیدن سنگهای آذری، فلدسپاتشان خاک رس می شود و کوارتز آنها خرد شده ماسه و لای می گردد. این است که در همه خاکها کم و بیش ماسه و لای هست.

پاک ترین کوارتز، بلورهای درکوهی است که بی رنگ و سوگذران هستند. کوارتز منگنزدار Amethyst است با رنگ بنفش، عقیق،کوارتز غیر بلوری       می باشد که به رنگهای سرخ، سیاه (Onyx)،سبز پیدا می شود. سنگ آتشزنه یا چخماق Opal هیدراکسید سبلیسم است.

ماسه استخوان بندی خشت است. اگر زیاد باشد برای گل رس چسبیده جا     نمی ماند و آجری که با خشت پر ماسه پخته شود، ترد و پوک و کم تاب      می گردد. اگر دانه درشت سنگ سیلیسی یا سیلیکاتی درخشت بماند.چون با بالا رفتن درجه گرما حجمش زیاد می شود که با جمع شدن خشت هنگام پختن هماهنگی ندارد، در آجر دوردانه های سنگ ترکهای مویی پیدا می گردد. برای جلوگیری باید خاک آجر را آسیاب کرد و یا سنگهای درشت را از خاک بیرون آورد.

در ایران در زمانی که خشت مالی با دست انجام می گرفت برای بیرون آوردن دانه های سنگ از گل خشت در آن پول نقره می ریختند تا خشت زدن برای پیدا کردن پول سنگهای گل را هم از آن بیرون آورد.

سنگ آهک CaCo3 :

به اندازه کم و به شکل گرد به آجر آسیب نمی رساند و آچر را سفید رنگ          می کند، اما زیادش در آجر کارگذار آور داشته، درجه گرمای خمیری شدن خاک را پایین می اورند و در گرمای کوره،خشت خمیری و آجر جوش می شود. این است که نباید خاک خشت بیش از 30% وزنش گرد سنگ آهک داشته باشد. هرگاه دانه سنگ آهک درشت در خشت بماند، در کوره می پزد و آهک زنده Cao می شود و پس از مصرف شدن، آب ملات را می مکد، می شکفد، حجمش زیاد می شود و آجر را می ترکاند (آجر آلوک می کند ) نباید درخشت دانه درشت سنگ آهک بماند.

فلدسپات :

در خاک آجر، کارگذار را می کند و گرمای خمیری شدن آجر را در کوره به 1100 تا 1150 درجه پایین می اورد. از این رو پختن سرامیک با خاک فلدسپات دار ارزان می شود.

سولفات ها :

سولفات منیزیم Mgso4 سولفات کالیم K2SO4 سولفات ناتریم Na2so4 و سنگ گچ 1H2O. CaSO 4 به شکل گرد و دانه درشت،‌در خاک آجرکم و بیش پیدا می شوند. سولفات ها اگر در آجر بمانند، هنگام آسیاب کردن خاک به شکل گرد در می آیند و پس از مصرف شدن آب می مکند، رو می زنند و نمای ساختمانهای آجری سفیدک می زند.

سنگ گچ، پس از پریدن آب شیمیایی آن، در گرمای زیادکوره Cao و So3       می شود، Cao کار آهک را می کند و So3 می پرد و یا در آجر می ماند. آنچه در آجر بماند پس از نم کشیدن آجر به H2so4 تبدیل شده و له آجر آسیب       می رساند.

آهن جسم های آهن دار مانند سولفور آهن Fes2 در کوره به اکسید آهن و So3 تجزیه می شوند. اگر AO3 با Cao، Mgo, k2o, Na2o ترکیب سولفات بدهد. مانند سولفات ها کار می کند.

اکسید آهن در آجر کار گداز آور را می کند. از این رو در آجرهای نسوز اکسید آهن باید خیلی کم باشد و از یک در صد وزن خاک نسوز بیشتر نشود. اگر Fe2o3 در خاک به 5% وزن آن برسد، رنگ آجر سرخ می شود و درجه آب شدن آن پایین می آید. این جور خاک در ساختن تنپوشه ممتاز که نم نمی کشد و آب پس نمی دهد مصرف می شود. در گرمای کم کوره، آجر نیم پز می شود و آهن آن Feo می گردد که رنگش کبود چرک است.

رستنی ها : گیاه ریشه و رستنیهای دیگر مانده در خشت، در کوره می شوند و جایشان در آجر خالی می ماند و آجر پوک می شود. برای ساختن آجر پوک و سنگ، به گل خاک اره می زنند، خاک اره در کوره می سوزد و جایش خالی  می ماند و آجر پوک و سبک می گردد. آجر پوک به وزن تا 1/4t/m3 ساخته      می شود و برای گرما بندی و صدا بندی به مصرف می رسد.

دانسته شده که، در آغاز تمدن مردم در گروههای کوچک در غارها می زیستند با زیاد شدن شمار مردم گروهها،چون برای زیستن شان در غارها جا نبود، زیر زمین، غار کندند و در آنجا می زیستند. در جاهای نمناک و بارشی که زمین نم می کشد و غارهای کنده شده فرو می ریختند. روی تپه ها و بلندیها برای خود زیستگاه می ساختند.

کندوگل : آریاییها که از جای سرد به ایران زمین آمده بودند، به روش سنتی خود زمین را می کندند و زیر زمین زندگی می کردند و به زیستگاه خود گند       می گفتند مانند سمرکند (سمرقند)تاشکند، خودکند (خوقند)، قصر کند (قصر قند ) و جز اینها.

با گذشتن زمان،‌در پاره ای از گویشهای ایرانی «دال » کند افتاده و «کن» مانده مانند کن نزدیک تهران و در ایرانشهر، بروسکن در خراسان و کنان در اردبیل در گویشهای دیگر، «نون» کنده افتاده و «کد» مانده مانند کدخدا، کدبانو (مس = بزرگ + کد) که مسجد شده. کده، کوچک شده کد است که پسوند واژه های زیادی است مانند آتشکده، دانشکده، میکده، مزداکده، و جزاینها.

به کده،‌کته هم گفته می شود مانند کته زغال، کته هیزم که جای زیر و پایین است. کوچک شده «کن » کنه است که جمع آن کنات یا قنات است، به کنه خنه هم می گویند که در خراسان به خانه گفته می شود کندک، خندق شده و کندو به جای انبار کردن دانه ها گفته می شود. کندوان نام چند جا در ایران است. به لانه زنبور عسل هم کندو گویند.

در زمین های نمناک و آبدار که کندن زمین و زیستن در زیرزمین دشوار است، همچنین برای ایمن بودن از یورش دشمنان، روی تپه ها (کله تپه ها)جای زندگی می ساختند که جاهای زیادی با پیشوند و پسوند «گل» به جا مانده است مانند شش کلان در تبریز، هفت گل در خوزستان، سیاه کل در گیلان،کلان در تهران، بروجرد، آهر،قزوین، نهاوند، سروان، وجاهای دیگر، کلادر در مازندران مانند کیا کلا، رستم کلا،‌امیر کلاو جاهای دیگر.

کلات (کل + ات) مانند کلات نادری دره گز،کلات در بجنورد، مهاباد، چابهار و جاهای دیگر، کلاک به کل کوچک گفته می شود مانند کلاک نزدیک تهران کلاک در ساری، رشت، ایرانشهر و جاهای دیگر. به کل کوچک کلک هم گفته می شود مانند کلک سفید در تهران، کلک شهداد در چابهار، کلک سری در ایرانشهر و جاهای دیگر.

کل،به آدم بزرگ و سر و سرور هم گفته می شود مانند کل اسفندیار (کلو اسفندیار ) کل احمد، کل محمد و جز اینها، کل، کوتاه شده «کربلائی » نیست زیرا، کلانتر به بزرگتر می گویند، نه به «کربلایی تر »

در زمان صفویان، بهشهر مازندران (اشرف پیش و «خرکوران » پیشتر) کاخی در میان باغ به سبک فرنگ ساخته شد که آن را «کلا فرنگی » نامند.

سعدی در گلستان نوشته است « کلا کوشه دهقان به آفتاب رسید » که در آن کلا = ساختمان، کوشه = کوشک = کاخ (کیوسک در زبانهای فرنگی همریشه با کوشک فارسی ست)، دهقان = دهگان = مالک ده یا فئودال است. پس کلا کوشه دهقان یعنی ساختمان کوشک مانند مالک ده. قلعه عربی شده «کله » و قله عربی شده «کله » است.

روشن شده که آریایی هایی که از خاور دریای مازندران به ایران آمدند در آغاز، زیر زمین و کله تپه ها می زیستند.

پس از آن زمان، در دشتها که سنگ یافت نمی شد، خانه ها را با گل ورزیده یا شفته خاکی می ساختند. خاک را دسته کرده میان آن را آخوره (آبخوره)        می کردند، و در آب می ریختند تا به خورد خاک برود و خاک خیس بخورد و گل شود : گل را ورز می دادند تا همه دانه های آن آب اندود شده گل چسبیده شود و با آن دیوار چینه ای می ساختند. واژه «وردن » باید از آن زمان به جا مانده باشد. روستاهایی که با خانه های چینه ای ساخته می شدند با پیشوند «ورد» نامگذاری می شدند،مانند ورده (ورد +ده) نزدیک تهران ساوه و مهاباد. وردان در خوی،وردآورد در تهران و تویسرکان و وردان در بوشه. ورین در اهر، آماده ورد (عماد ورد) در ری. واژه «واردان » که در زبان ارمنی وارطان گفته  می شود همان است. در زبان سوئدی روزگار را «وارداداک » گویند.

دیواره های چینه ای شاغولی نبودند، هر چه بلندتر ساخته می شدند، کفلتی شان کمتر می شد. برای آنکه دیوار شاغولی و با کلفتی کمتر ساخته شود، دیوارها را با خشت (گل شکل گرفته) ساختند. روستاهایی که با خشت ساخته می شدند. با پسوند« کرد یا گرد» (از ریشه کردن)، نامگذاری می گردیدند، مانند دارابگرد، خسروکرد و روگرد یا بروجرد (ور +رو+گرد یا بر +رو +گرد) و جاهای دیگر. گرد در زباد روسی و گراد زبانهای اروپایی، مانند «نیژنی نوگرد» در روسیه، « بلگراد » در یوگسلاوی  لنین گراد در روسیه و جاهای دیگر، با گرد همریشه اند. روستانشینان برای آرامش در برابر یورش دشمنان برج        می ساختند و هنگام خطر به درون برج پناه می بردند.چسبیده به دیوار برج، باور می ساختند تا بتوانند از درون بارو پای دیوارهای برج را ببینند.

به برج پیش ها «برگ»می گفتند  که همام «بورگ» زبانهای اروپایی است مانند هامبورگ، ادین بورگ، ماکدبوگ و جاهای دیگر.

شفته خاکی :

استخوانبندی ماسه و نرمه سنگی بیست که سنگدانه های آن با گل رس به همدیگر چسبیده باشند و گل رس، جاهای خالی استخوانبندی سنگی را پر کرده باشد.

هرچه داندانه بندی سنگدانه شفته ییوسته تر باشد و شفته بیشتر ورز داده شود که همه دانه های آن خوب خیس بخورند، پس از خشک شده بیشتر می شود.

اگر چسبنده گل رسی شفته کم باشد، سنگدانه های آن (2 میکرون تا 10 میلیمتر) به همدیگر نمی چشبند و جاهای خالی استخوانبندی شفته با گل رس پر         نمی شود و هنگام مصرف کردن شفته مانند ماسه شسته وا می رود.

چنانچه حجم گل رس در شفته بیش از اندود کننده دانه های نرمه سنگ و ماسه و پر کننده جاهای خالی استخوانبندی ماسه و نرمه سنگی باشد به هنگام خشک شدن شفته جمع می شود و ترک می خورد.

باید پیش از ساختن شفته دانه بندی خاک آن آزمایش شود که خاک رس در خاک شفته به اندازه ای باشد که پس از گل شدن،تنها سنگدانه ها را اندود کند و آنها را به همدیگر بچسباند و جاهای خالی استخوانبندی سنگی را پر کند و نه بیشتر.

خشت :

استخوانبندی ماسه ای است که، گل رس خشک شده دانه های ماسه را به همدیگر چسبانده و جاهای خالی استخوانبندی را پر کرده باشد. تاب فشاری خشت بستگی به دانه بندی خاک آن و روش ساختن خشت دارد، هر چه دانه بندی خاک خشت پیوسته تر باشد، و برای ساختن گل خشک آب بهینه مصرف گردد و به گل، با فشار شکل داده شود، تاب فشاری خشت خشک بیشتر       می گردد.

خاک رس در خاک باید به اندازه ای باشد که گل آن تنها دور دانه های ماسه (2 میکرون تا 2 میلیمتر ) را اندود کرده و جاهای خالی استخوانبندی ماسه ای را پر کند و نه بیشتر. خاک رس زیادتر از این هنگام خشک شدن خشت جمع می شود. و خشت ترک می خورد. کم بودن خاک رس در خاک، به اندازه ای که دور دانه های ماسه گل اندود نگردد و جاهای خالی ی استخوانبندی ماسه ای پر نشود،‌دانه های ماسه به همدیگر نمی چسبند و جاهای خالی میان آنها پر نمی شود و خشت دارای تاب فشاری زیاد نخواهد شد.

مرکز تحقیقات ساختمان برای ساختن خشت آزمایش نوشته شده، در زیر را با مکعب های 5*5*5 سانتیمتر با خاک علی آباد جنوب تهران انجام داده است.

 از این آزمایش بر می آید که به خشتی که با خاک و ماسه دانه پیسوته با گل سفت با نم بهینه Optimum و زیر فشار ساخته شود، 10kp/cm2 برابر 100 t/m2 بار گذاشت

تا زمانی که ساختمان گلس (چینه ای یا خشتی ) نم نکشد، خیس نخورد و خشک بماند می شود بر آن بار گذاشت. همین که ساختمانهای گلی نم کشید و خیش شد دانه های نگ آن (2 میکرن تا 10 میلیمتر ) تر می شود و پولکهای خاک رس نازکتر از 2 میکرن آن آب می کند، گل می شوند و دور دانه های سنگ را گل اندود می کنند. سایش دانه های سنگ گل اندود شده به همدیگر از میان می رود، زیر بارگذاری یا زیر وزنشان دانه های گل اندود شده جابجا      می شوند و ساختمان گلی از شکل می افتد و خراب می گردد.

ساختن خانه های گلی، روش سنتی جاهای گرم و خشک است و در ایران زمین پیشینه هزاران ساله دارد. ساختمانهای بزرگ تاریخی مانند مسجد امیر چخماق در یزد با خشت ساخته شده اند. کسانی که تا بیست سال پیش به مکه رفته اند، خانه های چند اشکوبه یی را که با چینه ساخته شده بودند، در جده دیده اند.

ساختن خانه هاي گلي، روش سنتي جاهاي گرم و خشك است و در ايران زمين پيشينه هزاران ساله دارد. ساختمانهاي بزرگ تاريخي مانند مسجد امير چخماق در يزد با خشت ساخته شده اند. كساني كه تا بيست سال پيش به مكه رفته اند، خانه هاي چند اشكوبه يي را كه با چينه ساخته شده بودند، در جده ديده اند.

بايد خانه سازي روستايي، به روش سنتي با بهره گيري از دانش و فن امروزي با چينه و خشت و بام ضربي، از نو رواج يابد، زيرا ساختن آن ارزان و آسان است

آجر سفالي - براي ساختن آجر، بيشتر گل مي سازند، با گل خشت مي زنند

گل ساختن : خاك آجر را آبخوره مي كنند و در آن آب مي ريزند. و گل مي سازند، گل را مي خوابانند تا كم كم آب به خورد خاك رفته دانه هاي خاك آب اندود شوند و خاك به حال خمير در آيد. در كارخانه هاي آجر پزي، خاك را گرد مي كنند به خاك گرد شده آب مي افزايند و آن را با ماشين هم مي زنند تا به حل خمير در آيد و گل شود و به گل شكل مي دهند.

در روش خشت زني خشك روي خاك گرد شده 8% وزن خاك آب مي پاشند و آن را هم مي زنند تا دانه هاي آن نمناك شوند خاك نمناك شده را زير فشار زياد پرس مي كنند تا به شكل خشت درآيند. در چنين خشتي آب آزاد نيست و خشت نياز به خشك كردن ندارد. از سال 1356 در غرچك ورامني (جنوب خاوري تهران) يك كارخانه آجر پزي بزرگ به اين روش به كار افتاده است.

خشت مالي : خشت مال قالب چوبي خشت را روي زمين صاف مي گذارند، گل را در آن گذاشته با انگشتانش به آن فشار مي آود تا قالب پر شود و گل شكل بگيرد روي خشت را با كف دست مي مالد تا تخت شود.پس از ماليدن خشت، قالب را بر مي دارد و آن را براي ماليدن خشت ديگر پاك مي كند و پهلوي خشت ماليده جا مي گذارد. خشتي كه با دست ماليده شود پوك است و تاب زياد ندارد. از اين گذشته خشت مالي با دست كند. پيش مي رود و گران است.

در كارخانه هاي آجر پزي نخست با ماشين هاي فشاري خشت زده مي شد در اين جور ماشين ها گل در لوله فولادي اي كه يك مارپيچ فولادي در آن مي چرخيد به پيش رانده مي شد. جلوي دهانه لوله،‌قالب خشت سورا شده بود كه از توي آن فيتيله گل شكل گرفته به بيرون رانده شده به اندازه خشت بريده مي شد. خشت هاي بريده شده را به خشت خشك كني مي بردند. با اين جور ماشين ها تا ساعتي 6000 خشت مي زدند.

خشتهايي كه با ماشين هاي فشاري زده مي شدند. كم و بيش در آنها هوا به جا مي ماند كه پس از پختن آج ران پوك و كم تاب مي شد. كارشناسان، از آغاز شده ييستم ميلادي تلاش كرده اند ماشيني بسازند كه بشود با آن خشت هايي بزنند كه در آنها هوا نماند.پيامد كوشش آنها ساختن ماشين خشت زني مكنده بود. در اين جور ماشين ها، مارپيچ هاي پيش راندن گل، درون جلد فولادي كار گذاشته شده اند. هواي درون جل فولادي مكيده مي شود تا در گل خشت به جا مانده فتيله گل بي هوا از دهانه ماشين بيرون آيد. با كم شدن هوا در گل خشت حالت خميري آن زياد مي شود.

عيب خشت گلي آن است كه براي ساختن گل خشت به خاك آن 15 تا 25% وزنش آب مي زنند و آب خشت تر را در خشت خشك كن بخار مي كنند. اين كار گذاشته از آنكه هزينه دارد جاي آب بخار شده در آجر خالي مي ماند آجر پوك مي شود و تاب آن كاهش مي يابد. براي از ميان بردن اين عيب خشت گلي در روش نو خشت زني خاك آجر را نمناك مي كنند و با خاك نمناك زير فشار زياد خشت مي زنند.

زماني كه بايد خاك نمناك زير فشار بماند تا خشت با تاب خواسته شده زده شود. همه جا و در همه خاكها يك اندازه نيست و در هر جا بايد از راه آزمايش به دست آيد.

براي خشت زدن خاك نمناك را در قالب خشت ريخته زير فشار مي گذارند. اندازه اين فشار بستگي به نمناكي خاك و آجري كه بايد پخته شود، دارد هر چه نم خاك بيشتر باشد، به فشار كمتر نياز است بايد :

خاك با 7 تا 8 % آب، زير فشار 120kp /cm2

خاك با 10 تا 12 % آب، زير 50تا 60

خاك خشت آجر جوش 50 تا 60 150 تا 200

خاك خشت آجر نسوز 50 تا 60 400 تا 500 گذاشته شود.

بهترين خاك براي زدن خشت فشاري،مخلوطي است از : 50 % وزني 0 تا 1 ميليمتر + 25 % وزني 1 تا 2 ميليمتر + 25 % وزني 2 تا 3 ميليمتر

سنگ هاي شيست داراي 6 تا 10 % آب شيميايي هستند و باگردشان بايد زيرفشار خشت زد. اگر خاك يكسان نمناك نشده باشد آجري كه با خشت فشاري آن ريخته شود ترك مي خورد.

خشك كردن خشت :

خشت با دست در كوره چيده مي شود از اين رو بايد تاب كافي داشته باشد (خشك باشد). خشتتر تا 25 % وزنش آب داردكه اگر به حال تر در كوره چيده شود، در گرماي كوره آبش بخار مي شود و گاز كوره را نمناك مي كند و گرد خاكستري كه در گاز نمناك هست، روي خشت اتاقهاي ديگر نششته به آن مي چسبد و پس از پختن خشت، اجر بد نما مي شود. خشت بايد از همه سو خشك گردد تا خم نشود، نپيچد و ترك نخورد.اگر در جاي روباز،يا سرپوشيده دور باز كه در آن هوا مي وزد خشت را خشك كنند، چون هوا از يك سو مي وزد، خشت از همان سوخشك مي شود و در سوي ديگر ترك بر مي دارد. براي خشك كردن خشت بايد با آهستگي به آن هواي گرم خشك دميد تا نم خشت از هر سو بخار شده و همه خشت خشك شود.

خشت در هواي آزاد پس از 3 تا 15 روز خشك ميگردد، در جاهاي نمناك بيشتر به درازا مي كشد و اگر سرما زياد باشد. خشت تر يخ مي زند و خرد مي شود. براي آنكه خشت يكنواخت خشك گردد، آن را در خشت كن خشك مي كنند.

خشت را سه جور خشك مي كنند : روي كوره حلقه اي، در جاي بسته گرم و در تونل گرم.

براي بهره گيري از گرماي كوره حلقه يي، روي آن خشت مي چينند و خشك مي نمايند. چون آتش در كوره حلقه اي ثابت نيست، از اين رو رساندن هواي گرم به خشت تر يكنواخت انجام نمي گيرد. در جاي گرم و بسته بلند و باريكي كه در ديوارهاي آن جاي چيدن خشت ساخته شده است،خشت تر مي چينند، جاي خشت خشك كني را با لوله بخار آب با هواي داغ از پايين گرم مي كنند و هوايي را كه آب خشت تر را گرفته و نمناك شده است از بالا مي مكند.خشت در اينجا، يك روزه تا سه روزه خشك مي شود.

در تونل گرم، خشت تر از روي واگونك مي چينند، واگونگ بار شده را به درون تونل به سوي ته تونل مي رانند. از نزديكي ته تونل از كف تونل، به سوي دهانه تونل، هواي داغ، آب خشت را بخار مي كند، سرد و نمناك مي شود و به هواكش مي رود.

همين كه يك وانگونك خشت خشك شد، آن را از ته تونل بيرون مي كشند و همزمان با آن از دهانه تونل يك وانگونك را با بار خشت تر به درون تونل مي رانند. خشت در تونل يك روزه تا دو روزه خشك مي شود.

آجر پزي :

به خشت به اندازه اي گرما مي دهند كه آب شيميايي خاك رس بپرد (هيدروسيليكات آلومنيم، سيليكات آلومينيوم شود) ودانه هاي خاك به همديگر بچسبند،جسم سخت يكپارچه گردند. تا خشت بپزد. داراي تاب زياد بشود و زير اثرهاي جوي و مكانيكي پايدار گردد.

آجر ساختماني، جوري كه در زير نوشته شده در گرماي 800 تا 900 درجه مي پزد :

در گرماي تا 100 درجه، خشت خشك مي شود و حالت خميري وچسبناكي خود را كم مي كند.

در گرماي بالاتر از 500 درجه، كم كم آب شيميايي خاك رس مي پرد.

در گرماي 800 تا 900 درجه خشت مي پزد و دانه هاي خاك رس كه آب شيميايي ندارند جسم سخت و دانه هاي ماسه را به همديگر مي چسباند.

در گرماي 1100 -1150 درجه، سراميك و در گرماي بالاتر از 1400 درجه، چيني و نسوز مي پزند.

رس AL2O3 در گرماي 2050 درجه، سيليس Sio2 در 1685 درجه و سيليكات آلومينيوم 235I O2، AL2O3 در گرماي 1750 درجه آب مي شوند.

جسمهاي بيگانه در خاك (گدازآورها )، گرماي آب شدن آجر را از 800 درجه هم پايين تر مي آورند. هر چه گداز آورها، مانند گرد سنگ آهك و اكسيد آهن در خاك زيادتر باشند، درجه گرماي خميري شدن آجر پايين تر مي آيد. كربنات كلسيم و كربنات ناتريم در خاك درجه گرماي آب شدن آن را تا 800 درجه پايين مي آورند.

كوره هاي آجر پزي :

پس از خشك شدن، آن را در كوره مي چينند جوري كه به همديگر نچسبند، تا هوا، شعله و گاز از لاي آجرها بگذرند. كوره هاي آجر پزي سه نوعند : كوره با آتش ثابت و آجر ثابت، كوره با آتش رونده و  آجر ثابت و كوره با آجر رونده و آتش ثابت.

كوره با آتش و آجر ثابت يا كوره تنوره اي :

اين كوره كارش پيوسته نيست. كوره تنوره كوتاه وگشادي است كه خشت را در ان مي چينند و تون آن را مي تابند (آتش مي كنند ) شعله، هواي داغ و دود از بالاي خشت هاي چيده شده در كوره بالا مي روند و گرماي خود را به خشت ها پس مي دهند و خشت ها مي پزند.

كار كوره تنوره اي پيوسته نيست و در ان گرماي زياد هدر مي رود زيرا پس از انكه خشت پخت و آجر شد،‌سر كوره را باز مي كنند و مي گذارند تا آجر درون كوره سرد شود و گرمايش را به هوا بدهد.

جنس آجري كه در كوره تنوره اي پخته شود يك جور نيست. از پايين به بالا جوش، آجر جوش، آجر سبز، آجر بهي، آجر سفيد، آجر ابلق، آجر قرمز و آجر نيم پخته به دست مي آيد.

اگر بالاي كوره هايي تنوره يي به شكل قارچ ساخته شده و سركوره پوشيده شود، جوري كه گاز كوره از بالاي آن بيرون نرفته، از سوراخهاي نزديك كف كوره به دودكش يا هواكش مكيده شود. گاز داغ گرمايش را به خشت هاي چيده شده و در كوره پس مي دهد.با اين كار، گرماي گاز كوره هدر نمي رود و جنس آجرها هم همجور مي شود.

كوره با آتش رونده و آجر ثابت : كار اين كوره پيوسته است و گرماي آن خيلي كم هدر مي رود. اين كوره را نخست يك بناي اهل برلن به نام Friedrich Hoffmann ساخت كه به نام او موسوم است. چون حلقه اي ساخته مي شد، آن را كوره حلقه اي هوفمان ناميدند.

نخستين كوره ها به شكل دايره اي ساخته مي شدند. اكنون آن را به شكل حلقه دراز يا آره اي و مانند اينها مي سازند. در اين كوره ها از هدر رفتن گرما به اندازه زياد جلوگيري مي شود.

نقشه دو كوره آجرپزي خوب در اينجا چاپ شده است.يكي از اين دو كوره حلقه اي مي باشد و آن دالاني است به درازي 82 متر كه 18 اتاق دارد هر يك به سطح برش 5*5 ر 2 متر.

اگر كوره در حال آجر پختن و آتش در اتاق 18 باشد،اتاقهاي از 8 تا 18 و از 18 تا 4 به همديگر راه دارند و اتاقهاي 5 و 6 و7 و8 با برگ كاغذ از يكديگر و از اتاقهاي همسايه آنها جدا شده اند (هر جور خواستيد اتاقهاي را شماره گذاري كنيد ).

هواي بيرون از اتاق 10 به كوره مي رود و دودكش يا هواكش آن را مي مكد.هنگام گذشتن از اتاقهاي 11 تا 14 كه آجرشان پخته و سرد نشده است،هوا داغ شده به اتاق 17 مي رسد،در اتاقهاي 17 و 18 سوخت از لوله هاي چدني و يا فولادي در پوش دار كه شاغولي در طاق كوره كار گذاشته اند به كوره مي رسد (خاكه زغال سنگ يافت كوره يا گاز ) و مي سوزد.گاز داغي كه از سوختن پيدا مي شود،هنگام گذشتن از اتاقهاي 2و3 بخشي از گرماي خود را به خشت هاي نيم پخته مي دهد و پس از آن،از راه لوله هاي سوخت به مجراي طولي سراسر ميان كوره مي رسد و به اتاق 5 و از آنجا همين جور به اتاقهاي 6 و7 رفته،خشت آنها را خشك و داغ مي كند. در اين روند كار،گذشته از صرفه جويي در گرما،چون خشت كم كم مي پزد، هنگامي كه شعله به آن مي رسد سطحش عرق نمي كند و گرد خاكستر روي آن نمي نشيند و آن را بدنما نمي نمايد.در اتاق 8 كه با برگ كاغذ از اتاق 7 جدا شده است،خشت چيده مي شود. آتش كم كم به اتااقهاي 2 و 3 و 4 و… مي رود و جريان بالا را به دنبال خود مي كشد.

گاز كوره،از سوراخهاي كف،به مجراي سراسري ميان كوره كه به دودكش يا هواكش راه دارد مي رود و از آنجا هواكش يا دودكش آن را مي مكد. هر يك از سوراخهاي كف اتاقها را مي شود با خفه كن كشويي،از بام كوره باز كرد و بست.

كوره تونلي،در آن سفالهاي ممتاز هم مي پزد.كارش مانند تونل خشت خشك كني است. از سر تونل واگونك با بار خشت به تونل مي رود و از ته تونل،آجر سرد شده بيرون مي آيد.كانون آتش در ديواره درون تونل رانده شد،بكندي بسوي كانون آتش پيش مي رود. خشت كم كم گرم و نيم پز شده،از برابر كانون آتش گذشته مي پزد.هنگامي واگونك آجر پخته به سوي ته تونل مي رود،به آن هواي سرد مي دمند تا گرماي آجر را بگيرد و آن را سرد كند. هوايي كه از روي آجر گذشت،داغ مي شود و هواكش پهلوي كانون آتش آن را مكيده به كانون آتش مي دمد.

كاره كوره تونلي پيوسته است و گرماي آن خيلي كم هدر مي رود،اما ساختن تونل ريل گذاري،ارزش واگونك ها و جز اينها گران است.جايي كه برق ارزن باشد،مي شود كوره تونلي را برقي ساخت و كوره با برق روشن كرد.

براي آنكه كوره تونلي دراز نشود،آن را در دو تكه پهلوي هم مي سازند. در يك تكه خشت مي بردند تا در آنجا خشت هاي روي واگونك هاي با بار خشت داغ را به درون تكه دوم مي رانند، در تكه دوم كه كوره در آن ساخته شده،خشت هاي داغ شده از برابر كانون آتش گذشته،مي پزند. روي آجر داغ هوا هوا مي دمند و گرماي آن را مي گيرند. هواي داغ شده را به گرمخانه و به كانون آتش مي دمند.

كار كوره تونلي پيوسته است و گرماي آن خيلي كم هدر مي رود،اما ساختن تونل ريل گذاري،ارزش واگونك ها و جز اينها گران است. جايي كه برق ارزان باشد. مي شود كوره تونلي را برقي ساخت و كوره را با برق روشن كرد.

براي آنكه كوره تونلي دراز نشود. آن را در دو تكه پهلول هم مي سازند. در يك تكه خشت مي سازند و روي واگونك مي چينند و به گرمخانه مي برند تا در آنجا خشت هاي روي وآگونك ها خشك،گرم و داغ شوند،سپس واگونك هاي با بارخشت داغ را به درون تكه دوم مي رانند. در تكه دوم كه كوره در آن ساخته شده،خشت هاي داغ شده از برابر كانون آتش گذشته،مي پزد. روي آجر داغ هوا ميدمند و گرماي آن را مي گيرند.هواي داغ شده رابه گرمخانه و به كانون آتش مي دهند.